Mevsimlik çalışanlar kıdem tazminatı alabilir mi?

Baharla birlikte turizm sektöründe ve birçok yöredeki tarımsal alanlarda çalışan mevsimlik işçiler işbaşı yapıyor. Peki mevsimlik çalışanlar hangi durumda kıdem tazminatı alabilir? Fazla çalışma ücreti alabilirler mi? Yıllık ücretli izin kullanabilirler mi? Habertürk’ten Ahmet Kıvanç, mevsimlik işçilerin haklarını yazdı.

Turizm sektöründe nisan ayı ile birlikte yeni sezona hazırlık çalışmaları başladı. Başta Akdeniz olmak üzere bazı bölgelerde kış aylarında da faaliyet olmakla birlikte tarım sektöründe yaygın faaliyetler baharla birlikte başlıyor. Turizm ve tarım sektörleri başta olmak üzere çalışmaların belli dönemlerde yoğunlaştığı sektörlerde yaygın bir şekilde sezonluk işçi çalıştırılıyor.

İş Kanunu’na göre, mevsimlik iş sözleşmeleri sadece bir sezonluk, yani belirli süreli olarak yapılabileceği gibi süresiz de olabiliyor. Süreli sözleşmeler, sezon bitiminde kendiliğinden sona erer. İşveren bu şekilde sezon sonunda sona eren sözleşmeler için işçiye ihbar veya kıdem tazminatı ödemez.

Sözleşmede herhangi bir süre belirlenmemiş olmakla birlikte işveren ilk sezonun sonunda işçiye ertesi yıl kendisi ile çalışmayacağını bildirdiğinde de tazminat yükümlülüğü doğmaz.

Çalışmanın ilk yılında sezon sonunda bu şekilde bildirim yapılıp yapılmaması önemli bir ayrıntıdır. Bir sezon çalıştırdığı işçiye sezon sonunda yeni sezonda kendisiyle tekrar çalışmayacağını bildiren işveren tazminat yükümlülüğünden kurtulur ancak sezon sonunda herhangi bir bildirimde bulunmayıp, ikinci sezon başında işçiyi işe başlatmayan işveren iş akdini feshetmiş sayılır. Bir yıl dolmamış ise kıdem tazminatı ödenmez ama ihbar tazminatı yükümlülüğü doğar. İşveren yeni sezonda çalıştırmak için yazılı çağrıda bulunduğu halde işçi gelmezse işverenin sorumluluğu ortadan kalkar.

ZİNCİRLEME SÖZLEŞME

İşveren işçisi ile peş peşe birer sezonluk sözleşme yaptığında da işçi açısından ihbar ve kıdem tazminatı hakkı doğar.

İşveren, tek sezonluk sözleşme imzaladığı işçiyi iki sezon üst üste çalıştırıp bir sonraki sezonda işe almadığında da ihbar ve kıdem tazminatı ödeme yükümlülüğü ile karşı karşıya kalır.

Mevsimlik işçilerin ihbar ve kıdem tazminatı hakları diğer çalışanlar ile benzer kurallara tabidir. Tek farkı, işveren yeni sezonda işe başlama çağrısı yapmadığında tazminat ödeme yükümlülüğünün ortaya çıkmasıdır. İşçi kendi isteği ile işten ayrıldığında veya yeni sezonda işbaşı yapmadığında, işveren haklı bir sebeple iş akdini sona erdirdiğinde işverence tazminat ödenmez.
SEZONLUK ÇALIŞANLARIN KIDEM TAZMİNATI NASIL HESAPLANIR?
Kıdem tazminatı, çalışılan her yıl için bir aylık brüt ücret üzerinden hesaplanıyor. İhbar tazminatı ise iş sözleşmesi 6 aydan az süren işçi için 2 hafta; 6 aydan 1.5 yıla kadar süren işçi için 4 hafta; 1.5 yıldan üç yıla kadar süren işçi için de 6 hafta üzerinden ödeniyor. Üç yıldan fazla çalışan işçi için ise 8 haftalık ücret tutarında ihbar tazminatı ödenmesi gerekiyor.

Beş yıl süreyle her sezonda 7 ay çalışan bir işçi toplam 35 ay, yani 2 yıl 11 ay çalışmış kabul edilir. Bu çalışmaya karşılık 2 aylık brüt ücret + bir aylık ücretin 12’de 11’i oranında kıdem tazminatına hak kazanır. Bu işçiye ayrıca, toplam çalışma süresi 3 yılı aştığı için 2 aylık ücret tutarında ihbar tazminatı ödenir.

Mevsimlik işçilerin kıdem tazminatı hesaplanırken, fiilen çalıştığı dönemler dikkate alınır. Sezon bitiminde sözleşmenin askıda olduğu süreler kıdem tazminatı hesabına dahil edilmez. İşçi, sezon sonunda işverenin başka bir işyerinde çalışmaya devam ederse bu süreler de kıdem tazminatı hesabına dahil edilir.

Mevsimlik iş sözleşmesi yapılmakla birlikte bazı turizm tesislerinde kış aylarında da işçi çalıştırılıyor. Mevsimlik sözleşme imzalanmasına karşın işçinin bir yıldaki çalışma süresi 11 ayı aşarsa o sözleşme artık mevsimlik iş sözleşmesi olmaktan çıkar.

YILLIK İZİN HAKLARI VAR MI?
Mevsimlik işçiler sezonluk çalıştıkları için yıllık ücretli izin hakkından yararlanamazlar. İş Kanunu, “Niteliklerinden ötürü bir yıldan az süren mevsimlik veya kampanya işlerinde çalışanların” yıllık ücretli izin alamayacağını düzenliyor.

Yıllık ücretli izne hak kazanabilmek için aynı işverene bağlı işyerinde sürekli veya aralıklı olarak 12 ay çalışmak gerekir. Aralıklı çalışma mevsimlik çalışma ile karıştırılmamalıdır.

Bununla birlikte, niteliği itibarıyla mevsimlik iş olmadığı halde aralıklı çalıştırılan işçinin mevsimlik işçi gibi gösterilmesi hukuken geçerli değil. Muvazaalı şekilde mevsimlik gösterilen ve gerçekte aralıklı çalıştırılan işçiler, 12 aylık toplam çalışmanın ardından yıllık izin hakkı elde ederler.

İŞSİZLİK MAAŞI ALABİLİRLER Mİ?
İşsizlik sigortası fonuna mevsimlik işçilerin ücretlerinden de prim kesiliyor. Yüzde 2 oranındaki primin yarısını işçi, yarısını işveren ödüyor. Mevsimlik işçiler, son 3 yılda en az 600 gün sigortalı ve son 120 gün hizmet akdi ile çalışma koşuluyla, işsizlik maaşı alabilirler.

MEVSİMLİK İŞLERDE FAZLA ÇALIŞMA ÜCRETİ
İş Kanunu’na göre haftalık çalışma süresi 45 saat. Bu sürenin aşılması durumunda fazla mesai ödenmesi gerekir. İşçi ile işverenin anlaşması halinde haftalık 45 saatlik çalışma süresi, haftanın çalışılan günlerine günde 11 saati aşmamak koşuluyla farklı şekilde dağıtılabiliyor. Denkleştirme işleminin normalde iki ayda yapılması gerekir. Ancak, turizm sektöründe denkleştirme süresi 4 ay olarak uygulanıyor. Toplu sözleşmeyle bu süre 6 aya kadar uzatılabiliyor.

Denkleştirme süresi içinde kalan fazla çalışmalar için ücret ödenmez. Denkleştirme süresini aşan fazla çalışmalar için ise ücret ödenmesi gerekir.