Kuraklık, Türkiye’de gıda enflasyonunu besliyor

İklim değişikliği öyle bir hal aldı ki tropikal bölgelerin tarımsal ürünü kahve çekirdeğinin Türkiye’de yetiştirilmesi için uygun sıcaklık şartları oluştu. Dünya Meteoroloji Örgütü’ne göre değişen iklim şartları dolayısıyla dünyada 4 trilyon dolardan fazla ekonomik kayıp yaşandı ve özellikle kuraklığın Türkiye dahil Akdeniz havzasındaki birçok ülkede daha yaygın hale geleceğine vurgu yapıldı. Bu gelişmelerden yola çıkıp, EKONOMİ Gazetesi olarak kuraklık ve su kıtlığının tarımsal üretime verdiği zararı ortaya koyan bir araştırma yaptık.

Fikri CİNOKUR/ANTALYA,

Hasan COŞKUN/SAKARYA,

Muhammet YİĞİTOĞLU/KONYA,

Tuba CANPOLAT-Ayhan DUMAN/GAZİANTEP,

İrem Ceylin DEMİRCAN-İZMİR

İklim değişikliği, tahminlerin çok ötesinde etkisini hızlı göstermeye başladı. Sıcaklıklar artarken, yağışlar hissedilir derecede azalıyor. En çok da doğal şartlara bağımlılığı yüksek tarımsal üretimde görülüyor olumsuz sonuçları. Türkiye’nin dört bir yanında, kaynakların kuruması ya da yeterli düzeyde olmamasından kaynaklı su sıkıntısı yüzünden tarımsal üretimde azalma meydana geliyor. Ne yazık ki hemen her tarımsal ürün, yaşanan kuraklık ortamından nasibini almış durumda.

EKONOMİ Gazetesi olarak, Trakya’dan, Çukurova’ya, İzmir’den, Gaziantep’e uzanan geniş alanda tarımsal üretimde susuzluk kaynaklı sorunlara ilişkin araştırma yürüttük. Türkiye’nin en batısındaki ayçiçeği tarlalarından, en doğusunda yetişen buğdaya, sebze-meyveye, bala, aromatik bitkilere, hemen hemen tüm ürünlerde rekolte ve verim düşüklüğü en temel sorun olarak ortaya çıkıyor.

KONYA
Rekolte düşecek, suya alışan toprakta susuz tarım artık yapılmaz

● Konya Ovası, Türkiye’nin en bereketli topraklarına sahip tarım bölgeleri arasında yer alıyor. Hububatbakliyatın en önemli merkezlerinden. Son dönemde yerleşim sınırlarına kadar gelen obruk (dev yer çukuru) oluşumları ile öne çıkan Konya Ovası’nda su sıkıntısı, kuyu açılarak giderilmeye çalışılıyor. Ova’da yüzde 70’i ruhsatsız 90 bine yakın su kuyusunun olduğuna işaret ediliyor. Bu durum, yeraltı sularının da hızlı çekilmesine ve obruk oluşumuna meydan veriyor. Karatay Ziraat Odası Başkanı Rıfat Kavuneker, Konya Ovası’nda kuraklığın artık çok net şekilde hissedildiğini söyledi.

Kavuneker, “Bu bölgede yıllardır hububat ve yeşil mahsül ekiliyor. Yani sulu tarım yapılıyor. Konya Ovası’nda sulama yapılan arazilerin sulaması kooperatif kuyuları, BSA kanalları, ruhsatlı kuyular ve bazı bölgelerde de göl ve göletlerden yapılmaktadır. Yağışların azlığı ve zamansız oluşu göl, gölet ve yer altı sularını yeterince beslemedi. Yeraltı suları her yıl bariz miktarda çekiliyor. Bazı bölgelerde iki yıldır sulama kanallarına su verilemiyor. Bu bölge sulu tarıma açıldı ve artık suya alıştığı için susuz tarım yapılamaz. Konya havzasına biran önce dış havzadan, Konya’nın güneyinden su getirilmeli” diyor.

Mevsimlerde kayma yaşandığını ve öncelikle bunun için gerekli çalışmaların yapılmasını vurgulayan Rıfat Kavuneker, “Zamansız yağışlar ve hububatın tozlaşma döneminde esen ters rüzgarlara ilaveten havaların sıcak gitmesi de ürünlerin erken olgunlaşmasına sebep oldu. Hububat dışı ürünlerde de aynı problemi yaşıyoruz. Verim düşüşü bölgeden bölgeye değişiyor. Tarım alanında bir çıkmazın içerisindeyiz. Gıdanın ve suyun değerini bilip israftan kaçınmamız gerekiyor. Bu konuyla ilgili acil tedbirler oluşturulup yatırımların bir an önce yapılması gerekiyor” şeklinde konuştu.

BURDUR
Hububatta kuraklık hastalıklara neden oldu

● Burdur Ticaret Borsası Başkanı Ömer Faruk Gündüzalp Antalya, Isparta ve Burdur’un küresel ve bölgesel ısınma ile iklimsel değişimin en somut etkilerinin görüldüğü yıllardan birini yaşadığını açıkladı.

Gündüzalp, ““Burdur’da buğday üretimi Cumhuriyet tarihi boyunca en düşük olduğu yıl 2021’dir. 2021 Mayıs ayında Burdur neredeyse hiç yağmur almadı. Kışın da aynı sorunlar yaşanmıştı. 2023’de buğday üretimimiz ise Mayıs ayı yağışlarının etkisiyle 163 bin tonla son 5 yılın en yüksek seviyesine, arpa üretimimiz de 133 bin ton ile son 40 yılın en yüksek seviyesine ulaşmıştı. 2024’e geldiğimizde, 2021’den daha kötü bir tabloyla karşılaşacağız. Özellikle Göller yöresi diye de adlandırdığımız bölgemizde, tarım arazilerinin yeterince sulanamadığı bir dönem geçirdik.”

Kuraklık stresi altındaki hububat, bakliyat ve endüstriyel bitkilerde hastalıkların meydana geldiğini, çiçeklenme dönemindeki aşırı sıcaklıklardan kaynaklı ürünlerin kuruduğunun görüldüğünü belirten Gündüzalp, tarımsal üretimde 2023’e göre önemli rekolte kayıpları yaşanacağına dikkat çekti.

İlkbahar ve haziran döneminde yeterince yağış alamayan Burdur’da yetiştirilen Anadolu ada çayında verim, geçen yıla göre yaklaşık yüzde 60 azalırken çiftçiler, boyları yeterince büyümeyen ada çayının hasadında zorluk çekiyor.

Tıbbi aromatik bitki üreten Öztürk Sarıca, “Zamansız sıcaklık, soğukluk ve yağış maalesef ada çayı ve diğer tıbbi aromatik bitkilerin verimini son derece etkilemiş durumda. Şu anda açıkçası ada çayı yeterince büyümediğinden hasat yapmakta zorluk çekiyoruz. Geçen yıl aldığımız rekoltenin yüzde 40’ını ancak alabileceğiz” dedi.

SAKARYA
Fındıkta tahminlerin çok altında rekolte bekliyoruz

● Sakarya Ticaret Borsası Başkanı Mustafa Genç, aşırı sıcak ve kuraklık nedeniyle fındık veriminde belirlenen rekoltenin altında bir hasat beklediklerini söyledi. Genç, geçen yılın Haziran ayında 41,5 mm olarak gerçekleşen ortalama yağış miktarının bu yılın Haziran altında 3,4 mm olarak gerçekleştiğini bu nedenle geniş bir alanda fındığın olgunlaşmadan dalından döküldüğünü ifade etti.

“Kuraklık fındık dallarını da etkileyecek” diyen Genç, şöyle devam etti: “Fındık stratejik bir ürün. Geçtiğimiz yıllarda yaşanan pandemi ile birlikte tarımı çok konuşmaya başladık. Şimdi de önemli bir kuraklık yaşıyoruz. Tarımda teknolojiyi, akıllı tarımı kullanmamız ve kaynaklarımızı da verimli kullanmamız lazım. Türkiye’deki su kaynaklarımızın yüzde 85’ini tarımda kullanıyoruz. Geri kalan yüzde 15’ini konut ve sanayide kullanıyoruz. Su rezervlerimiz de sonsuz değil. Suyu vahşice kullanma yerine damlama sulama gibi daha bilimsel ve verimli kullanmamız lazım. Küresel ısınmayı tüm dünya konuşuyor. Bizim de bu süreci konuşmamız, orta ve uzun vadeli planlar yapmamız gerekir.”

ISPARTA
Aşırı sıcak gül verimini düşürdü

● Isparta Ticaret ve Sanayi Odası (ITSO) Başkanı Metin Çelik iklim değişikliğinin bölgesel olarak da kendini gösterdiğini açıkladı.

Isparta gibi tarım ve sanayi açısından önemli bir bölgede, aşırı sıcakların etkilerinin son derece hissedildiğini dile getiren Çelik, şu görüşlere yer verdi: “Sıcaklıkların mevsim normallerinin üzerinde seyretmesi hem tarımsal üretimi hem de sanayi faaliyetlerini ciddi şekilde etkiliyor. Öncelikle tarım sektörü üzerindeki etkilerine değinmek gerekirse; meyve, sebze ve özellikle de gül gibi önemli tarımsal ürünlerimiz üzerinde aşırı sıcaklar olumsuz etkiler yaratmaktadır. Bu durum, verimlilik düşüşüne ve ürün kalitesinde azalmaya neden olabiliyor.”

İZMİR
Çekirdeksiz kuru üzüm, donun ve aşırı sıcaklığın etkisinde kaldı

● Dünya çekirdeksiz kuru üzüm üretim ve ihracatında lider konumda olan Türkiye’deki üretimin tamamına yakını Ege’de gerçekleşiyor. En çok üretim yüzde 80’in üzerindeki oranla Manisa’da gerçekleştirilirken, İzmir ve Denizli de ilk üçte yer alıyor. Çekirdeksiz sultaniye kuru üzüm üreticileri, son iki yıldır tarım sektörünün genel sıkıntıları yanında rekolte düşüşü ile de mücadele ediyor. Geçen yıl resmi verilere göre 206 bin 500 ton üretim gerçekleşirken, umutla girilen bu sezonda da, dolu, don ve aşırı sıcaklar nedeniyle dane oluşumu düşük kaldı. Sektör temsilcileri rekoltenin geçen yılı bir miktar aşmakla birlikte ortalamanın çok gerisinde kalacağını tahmin ediyor.

Şemsettin Bayram Özgür: Yeni sezona stoksuz giriyoruz

Sultaniye üzümde bu sene çok iç açıcı bir tablo olmadığını ifade eden Ege Kuru Meyve ve Mamulleri İhracatçıları Birliği Başkan Yardımcısı Şemsettin Bayram Özgür, “Geçen sene kötü bir sezon geçirsek de devreden ürün vardı. Bu seneki en büyük sorunumuz yeni sezona stoksuz giriyor olmamız” dedi.

Ferhat Şen: Sıcaklıklar verim kaybına neden oldu

Çekirdeksiz kuru üzümde sezon hazırlıklarını sürdürdüklerini dile getiren Tariş Üzüm Birliği Başkanı Ferhat Şen, “Tarımsal üretimde artık en büyük sorun iklim koşulları. Mevsim normallerinin üzerinde seyreden hava sıcaklıkları birçok tarım ürününde olduğu gibi koruk döneminde olan sultaniye üzümü de olumsuz etkiledi. Bizim bölgemiz olan Alaşehir’de sıcaklardan dolayı verim kaybımız oldu. Bazı bölgelerimizde de dolu kaynaklı zararlarımız oluştu. Her bağda asma başına yüzde 15’lik bir kayıp mevcut. Bu da ova genelinde 10-15 hektarlık bağa karşılık geliyor. Şu aşamada tahmin yapmak çok doğru değil ama rekoltenin geçtiğimiz sezonun çok az üstüne çıkmakla birlikte, genel ortalamanın gerisinde kalacağını söyleyebiliriz” diye konuştu.

Özer Demir: Don ve güneş yanıkları üretimi düşürdü

Sezon başında yaptıkları tahminlerde geçtiğimiz sezona kıyasla yüzde 25’lik rekolte artışı öngördüklerini aktaran Alaşehir Ziraat Odası Başkanı Özer Demir ise, “Olumsuz hava koşulları nedeniyle bu öngörümüz değişti. Bağlarımıza önce don zarar verdi, sonra da aşırı sıcaklar asmalarda güneş yanıklarına neden oldu. İklimden kaynaklanan sıkıntılar nedeniyle geçtiğimiz sezona göre ancak yüzde 10’luk bir artış umuyoruz” dedi.

Yetiş Aksoy: İklim nedeniyle sulamaya geçilirse maliyetler artar

Salihli Ticaret Borsası Başkanı Yetiş Aksoy da “Dolu yağışları bağlara zarar verdi. Son olarak da aşırı sıcaklıklar güneş yanıklarına neden oldu. Bu sebeplerle geçtiğimiz yıllara göre rekoltede düşüklük var. Havalar böyle giderse ya da sıcaklıklar artarsa yer altı sularının çekilmesi hızlanır. Bu durumda çiftçinin sulama yapmaktan başka çaresi kalmaz. Bu da maliyetlerimizi artırır” diyor.

Sadık Özkasap: Rekolteyi düşüren unsur tane oluşumu

Manisa Ticaret Borsası Başkanı Sadık Özkasap, “Birçok üründe sıcakların etkisini görüyoruz. Üzüm de bunlardan biri ama asma yaprakları üzümü koruyan bir katman oluşturduğu için meyveler nispeten daha az etkilendi. Rekolteyi geçtiğimiz yıla oranla daha düşük bekliyoruz” diye konuştu.

ANTALYA
Narenciyede yüzde 50 çiçek dökümü yaşandı

● TOBB Yönetim Kurulu Üyesi, Antalya Ticaret Borsası ve Antalya Tarım Konseyi Başkanı Ali Çandır, aşırı sıcakların bölgede tarımsal üretimi olumsuz etkilediğini bildirdi. Çandır, sahildeki üreticilerden avokadolarda sıcak hava nedeniyle yüzde 30 civarında meyve dökümü meydana geldiği, zeytinde de sulanamayan bölgelerde yüzde 30 civarında meyve hasarı olduğu bilgisinin kendilerine ulaştığını söyledi. Nar ve narenciyede de Ağustos ayı içinde yeterli su verilemezse rekoltede büyük düşüşler beklendiğine dikkat çeken

Çandır, şunları kaydetti: “Narenciye bölgesinde nisan ayında 3 gün devam eden ve deniz yönünden esen rüzgârın tuz taşıması nedeniyle sahile yakın bahçelerde yüzde 20 civarında göz zararı olduğu bildirilmişti. Ayrıca geçen yıl maliyetlerden dolayı toplanamayan, dalında kalan narenciyede de yüzde 50 çiçek dökümü olduğu belirtiliyor. Bu nedenlerle narenciye rekoltesinde bu yıl düşüş bekleniyor.” Ayrıca sahilde ekili dane ve silajlık mısırda da sulama sıkıntısı yaşandığını ifade eden Çandır, “Bu da zaten yeterli miktarda üretimi olmayan yem bitkilerinin üretimini ve hayvancılığı tehdit ediyor. Ağustos ayında beklenen yağışlar yeteri kadar gelmezse yaylada halen devam eden su sıkıntısının daha da derinleşeceği bekleniyor. Unutulmamalı ki ülkemiz su stresi altında olan bir ülkedir” dedi.

GAZİANTEP
Antep fıstığı rekoltesi düşecek

● Gaziantep’te hava sıcaklıklarının mevsim normallerinin üzerinde seyretmesi tarım ve turizm sektörünü olumsuz etkiledi. Kuraklık nedeniyle üreticilerde Antep Fıstığı rekoltesinde kayıp yaşanabileceği endişesi oluştu. Gaziantep Ziraat Odası Başkanı Cuma Yiğit, “Gaziantep ve bölgenin önemli ürünü olan Antep Fıstığı için üreticilerimiz gün sayıyor. Antep Fıstığı’nda var yılı olması nedeniyle rekolte beklentimiz yüksek. Ancak Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yaz kuraklığının etkili olması Antep Fıstığı’nda kayıplara neden olabilir” dedi.

YARIN: TEKİRDAĞ, ADANA, MERSİN VE DİĞER İLLERDEKİ DURUM….