Enflasyon 24 yılın zirvesinde: 79.6
Şebnem TURHAN
TÜİK verilerine göre, temmuz ayında TÜFE aylık yüzde 2.37 arttı, yıllık enflasyon yüzde 79.60’a çıkarak 24 yılın zirvesinde kalmaya devam etti. Piyasada beklenti enflasyonun yüzde 81’i aştığı yönündeydi. Geçen ay gıda fiyatlarında yüzde 95 artış yaşandığı hesaplanırken, ulaştırmadaki yüzde 119 artış yaşandı.
Enflasyon, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre temmuzda aylık yüzde 2,37 arttı ve yıllık enflasyon yüzde 79,60 seviyesine çıktı. Beklentilerin hafif altında kalan ve yıllıkta 1998 Eylül ayından bu yana gördüğü en yüksek seviyeye çıkan tüketici enflasyonuna karşılık TÜİK’in açıkladığı yurtiçi üretici enflasyonu da yıllık yüzde 144,61’e yükseldi.
İstanbul Ticaret Odası’nın açıkladığı İstanbul Geçinme Endeksi temmuzda yıllık yüzde 99,1’e çıkarken, ENAG’ın temmuz ayı tüketici enflasyonu ise yüzde 176,04 oldu. İstanbul enflasyonu büyükşehirlerdeki maliyet artışlarının daha yüksek olması nedeniyle TÜİK’ten son iki aydır büyük ölçüde farklılaşırken ENAG grubu ile TÜİK tüketici enflasyonu arasındaki fark ise iki katı geçti.
Analistler analiz ve tahminlerinin TÜİK verilerindense İTO ve ENAG grubun verilerinin daha uyumlu olduğuna dikkat çekerken analistlerin yılsonu tüketici enflasyon beklentisi ise yüzde 80’e doğru yükseliyor.
Faiz, enflasyon farkı yeni zirvede
TÜİK’in açıkladığı verilere göre tüketici enflasyonu bir önceki yılın aralık ayına göre yüzde 45,72 ve on iki aylık ortalamalara göre yüzde 49,65 olarak gerçekleşti. Üretici enflasyonu ile tüketici enflasyonu arasındaki makas 65 puana çıkarak yine rekor bir seviyeye ulaşırken, yüzde 14 politika faizi ile tüketici enflasyonu arasındaki fark da 65.6 puana yükseldi. Aylık yüzde 2,37 artışın en büyük sebeplerinden biri gıda ve alkolsüz içecek fiyatlarındaki yükseliş olurken konut ve ev eşyası grubu da etkili oldu.
Taze sebze ve meyvede artış
Özellikle patates, soğan ve limonla birlikte taze sebze ve meyve fiyatlarında yaşanan sert yükselişler gıda grubunda aylık yüzde 3,15’lik enflasyonun nedenlerinden biri. Bu yüzde 3,15’lik artış manşet enflasyona 0.83 puan yükseliş yönünde etki etti. Taze sebze ve meyveler aylık yüzde 4,95 artarken, patates fiyatı aylık yüzde 9,29, patates hariç sebzeler ise yüzde 8,49 zamlandı. Gıdada ekmek ve tahıllarda da aylık yüzde 5,89’luk enflasyon yaşandı. Ağustos açık alanda tarımın son ayı. Eylül ile birlikte yine seralara geçecek üretim ve bu maliyet artışına işaret ediyor. Analistler eylül ile birlikte gıda grubunda çok daha hızlı yükselişler yaşanabileceğine dikkat çekiyor.
Kira enflasyonu 2003’ten bu yana en yüksek seviyede
Alkollü içki ve tütünde yüzde 6,85’lik artış var sigaraya otomatik vergi artışı yapılmasa da içki zamları manşet tüketici enflasyonunun 0.3 puan yükseltti. Giyim ve ayakkabı grubu da yüzde 1,8 aylık enflasyonu ile önümüzdeki aylarda yeni sezon ile kendini göstereceğinin sinyalini verdi. Konut grubunda kira fiyatlarındaki yükselişin etkisiyle yüzde 1,99’luk aylık enflasyon 0.29 puan manşet tüketici enflasyonunu arttırdı. Kira enflasyonu, zamları sınırlayan düzenlemeye rağmen, yüzde 4,2 ile serinin başladığı 2003 yılından bugüne en yüksek seviyesinde.
Ev eşyası grubu dolar/TL’deki değişimin de etkisiyle temmuzda yüzde 3,91 aylık enflasyona ulaştı. Bunun manşet tüketici enflasyonunu artırma oranı 0.34 puan. İlaç fiyatlarındaki artış sağlık grubunda yüzde 6,98’lık enflasyon oluştururken 0.21 puan manşet enflasyona katkı yaptı.
Benzin ve motorinden bu ay olumlu etki
Ulaştırmada benzin ve motorin fiyatlarındaki indirimin etkisiyle yüzde 0,85’lik aylık enflasyonda düşüş gözlendi. Bu manşet enflasyonu 0.16 puan geriletti. Ağustosa ise petrol fiyatları yine dalgalı yapıda başladı. Lokanta ve oteller hem gıda hem de artan talebin getirdiği etkiyle yüzde 2,49’luk aylık enflasyon ile manşet tüketici enflasyonunu 0.18 puan arttırdı. Çeşitli mal ve hizmetlerde ise aylık enflasyon yüzde 2,06 oldu.
Analistler her ne kadar TÜİK verisi yüzde 80’i iki aydır beklentilerin altında gelerek aşamasa da yılsonu enflasyon tahminlerini yüksek seviyelerde koruyorlar. Merkez Bankası da geçen hafta enflasyon raporunda yılsonu enflasyon tahminini yüzde 60,4’e çıkardı. Piyasa katılımcıları anketinde de yüzde 70’e dayanan yılsonu enflasyon beklentisi kurumlara göre yüzde 70-83 arasında değişiyor.
UZMANLAR VERİYİ NASIL DEĞERLENDİRDİ
Manşet enflasyonu enerji kaynaklı hız kesiyor
İş Yatırım Araştırma Direktörü Serhat Gürleyen: Temmuz enflasyonu piyasa tahminlerinin altında geldi buna rağmen düşük baz nedeniyle yıllık enflasyon yüzde 79,6 ile yeni bir yıl içi zirve yaparak 1998 Eylül ayından bu yana gördüğü en yüksek seviyesine ulaştı. Aylık manşet enflasyondaki hız kesme enerji fiyatlarındaki gerilemeden kaynaklanıyor. Enerji ve gıdayı hariç tutan çekirdek C enflasyonu aylık yüzde 3,5, yıllık yüzde 61,7 ile yükselişini sürdürüyor. Kur şokları, fiyatlama alışkanlıklarındaki bozulma ve üretici fiyatlarından geçiş ile önümüzdeki aylarda enflasyonun yüzde 85-90 bandına yükselmesini bekliyoruz. Merkez Bankası’nın para politikasında tepki vermemesi enflasyonun dengeleneceği platoyu tahmin etmemizi zorlaştırıyor. Uygulanmakta olan genişleyici para politikasından sert bir U dönüşü yapılmazsa, seçim sathına giren Türkiye’de enflasyonun kendiliğinden düşmesini sağlayacak baz etkisi dışında bir neden görmüyoruz.
ÜFE-TÜFE makası 64 puanı aştı
Marbaş Yatırım Genel Müdür Yardımcısı Soner Kuru: Türkiye ekonomi modeli kapsamında uygulanan düşük faiz politikasının üretimi ve istihdamı desteklerken enflasyonu körüklediğini bir dönem içindeyiz. Bu kapsamda fiyatlar genel düzeyindeki hızlı yükselişler, enflasyon hesaplamalarındaki farklılıkların da açılmasına yol açıyor, son açıklanan verilerle birlikte ÜFE – TÜFE makasının 64 puanın üzerine çıktığını gördük. Diğer taraftan İTO tarafından açıklanan İstanbul enflasyonu ile TÜİK tarafından açıklanan rakam arasındaki fark 20 puanın üzerine çıktı, büyükşehirlerde başta konut ve ulaştırma olmak üzere maliyetlerin daha hızlı artıyor olması bu fark üzerinde etkili olmaya devam ediyor. Son enflasyon raporu toplantısında yapılan açıklamalar enflasyon – büyüme tercihi noktasında ekonomi yönetiminin büyüme ve istihdam üzerinde bir seçim yaptığını görüyoruz, bu kapsamda ileri yönelik enflasyon beklentilerinin bozulması talebi öne çekiyor, önümüzdeki 1 yıl daha enflasyon ve fiyat artışları hayatımızda olmaya devam edecek gibi görüyor.
TÜFE’de yüzde 90’lı seviyeler görülebilir
Gedik Yatırım Baş Ekonomisti Serkan Gönençler: TL’de devam eden değer kaybı eğilimi ile beraber yıllık yüzde 144’e kadar yükselmiş olan (ve daha da yükselecek olan) yurtiçi ÜFE enflasyonunun yarattığı maliyet yönlü baskılar ve gıda ve enerji enflasyonun ikincil etkileri nedeniyle, TÜFE enflasyonundaki yükseliş sürecinin en azından ekim/kasım dönemine kadar sürmesini ve bu süreçte yüzde 90 civarına kadar yükselmesini bekliyoruz. Enflasyona endeksli borçlanma aracı ya da benzeri bir finansal ürün ihracı yoluyla kurdaki yükseliş baskısının sınırlandığı (ancak piyasa faizlerinde ek yükselişler yaşandığı) baz senaryomuzda sene sonu $/TL kuru ve Brent petrol fiyatı varsayımlarımız 18,75 ve 95 $ seviyelerine işaret ediyor. Bu senaryo altında, TÜFE enflasyonunun Ekim/Kasım itibariyle yüzde 85-90 civarlarına ulaştıktan sonra yılı da, kasım ve özellikle aralıktaki olumlu baz etkisine rağmen, yüzde 71,5 civarında tamamlayabileceğini düşünüyoruz. Ancak enerji fiyatlarına ilişkin belirsizliğin yanında, kur-enflasyon-ücret spiralinin oluşması nedeniyle enflasyonda daha yüksek bir patikasının da mümkün göründüğünü eklemek gerek. Örneğin, sene sonunda $/TL kurunun 20,25’e ve Brent petrolün varil fiyatının da 115 $’a ulaştığı alternatif bir senaryoda (senaryo 2), TÜFE enflasyonu sene içinde yüzde 95-100 seviyelerine ulaştıktan sonra seneyi yüzde 82 civarında tamamlayabilir.
