Stokçuluğun cezası artıyor: Fiyat artışlarının sebebi stokçuluk mu?

Stokçuluk yaptığı iddia edilen kişilere verilecek idari para cezasının artırılmasına ilişkin düzenleme bu hafta TBMM gündemine geliyor. AKP kurmayları, piyasalarda görülen fiyat artışının sebepleri arasında stokçuluk olduğunu söylerken iktisatçılar fiyatlardaki artışların enflasyonu yükselten politikalardan kaynaklandığı görüşünde.

Stokçuluk yaptığı iddia edilen kişilere yönelik yeni yaptırımları içeren kanunun Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde (TBMM) bu hafta yasalaşması bekleniyor.

Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) tarafından TBMM’ye sunularak Sanayi ve Ticaret Komisyonu’nda kabul edilen torba yasanın içerisinde bulunan stokçulukla mücadeleye ilişkin kanun maddeleri bu hafta içi TBMM Genel Kurulu’nun gündemine gelecek. Kanunun yılbaşından önce resmileşmesi bekleniyor.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın stokçuluğun fiyat artışına sebep olduğu yönündeki sözleri üzerine harekete geçen TBMM AKP grubu, bu alandaki cezaları artırılması için kanun teklifi verdi.

Ancak ülkedeki enflasyonda stokçuluğun önemli bir sebep olduğuna dair çokça soru işareti var. Türk lirasındaki tarihi değer kaybı ürünlerin maliyetlerini ciddi oranda artırırken pek çok satıcı da fiyatlamalardaki bozulmalar nedeniyle zor durumda kaldı.

DÜZENLEMENİN AYRINTILARI

Son torba yasa düzenlemesiyle 6585 sayılı Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanunda değişikliğe gidilecek. Kanun değişikliğinin gerekçesinde ise “üretici, tedarikçi ve perakende işletmeler tarafından darlık yaratıcı, piyasa dengesini ve serbest rekabeti bozucu faaliyetler ile tüketicinin mallara ulaşmasını engelleyici faaliyetlerde bulunulması durumunda öngörülen cezaların ağırlaştırılarak cezanın etkinliğinin ve caydırıcılığının artırılmasının amaçlandığı” belirtildi.

Ayrıca yapılan değişiklikle stokçuluğun cezai müeyyidesinin artırılacağı da belirtildi. Yasa ile cezanın alt ve üst sınırları ile bu sınırlar arasındaki fark da yeniden düzenlenecek.

Yasal düzenlemeye göre, aynı maddenin “Üretici, tedarikçi ve perakende işletmeler tarafından piyasada darlık yaratıcı, piyasa dengesini ve serbest rekabeti bozucu faaliyetler ile tüketicinin mallara ulaşmasını engelleyici faaliyetlerde bulunulamaz” hükmüne aykırı hareket edenlerin 100 bin Türk lirasından 2 milyon bin Türk lirasına kadar idari para cezası ile cezalandırılması öngörülüyor.

Kanunun mevcut halinde bu ceza 50 bin ve 500 bin TL arasında.

Bu alandaki son düzenleme, 16 Nisan 2020’de pandemi şartları göz önünde bulundurularak Meclis’ten geçen torba yasa ile yapılmıştı.

STOKÇULUK NEDİR?

Haksız Fiyat Değerlendirme Kurulu Yönetmeliği’nde stokçuluk kavramı “Olağanüstü hal, afet ve ekonomik dalgalanma dönemleri ile diğer acil durumlarda üretici, tedarikçi ve perakende işletmelerin piyasada darlık yaratan, piyasa dengesini ve serbest rekabeti bozan faaliyetleri ile tüketicinin mallara ulaşmasını engelleyen faaliyetler” olarak tanımlanıyor.

Aynı yönetmelikte fahiş fiyat artışı ve stokçuluk uygulamalarına karşı piyasa dengesini ve tüketicileri korumaya yönelik gerekli tedbirleri alma ve bunların uygulanmasını sağlama görevini Haksız Fiyat Değerlendirme Kurulu’na veriliyor.

‘FİYAT ARTIŞININ SEBEBİ STOKÇULUK DEĞİL’

Konu ile ilgili Sozcu.com.tr’ye değerlendirmelerde bulunan Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi öğretim üyesi iktisatçı Prof. Dr. Yalçın Karatepe, fiyat artışlarının sebebinin stokçuluk olmadığını, kurlardaki hızlı artış olduğunu belirtti.

Karatepe şunları söyledi:

“Kimse durduk yere stoklama yapmaz. Çünkü stoklama maliyetli bir iştir. Saklama maliyeti, taşıma maliyeti gibi pek çok maliyet var. Türkiye’de fiyat artışının stoklama ile ilgisi yok. Türkiye’deki fiyat artışlarının sebebi, kurlarla birlikte hızlı bir şekilde artan fiyatlamadaki bozulmalar.

Yarın kimse sahip olacağı ürünün maliyetinin ne olacağını bilemediği için fiyatlar hızlı bir şekilde değişiyor ve enflasyon yükseliyor. İktidar aslında uyguladığı yanlış ekonomi politikasının sorumluluğundan kaçınıp tüccara, sanayiciye, halciye yıkmaya çalışıyor.”

Otomobil gibi bazı ürünlerde fiyatların yükseldiğini gördüğü için toplu olarak alıp yüksek fiyattan satan satıcılar olabileceğini belirtilen Karatepe, spekülatif amaçla alım satım yapanlara ek vergiler getirilebileceğini belirtti. Karatepe “İkinci el otomobillerin alındıktan sonra belli bir süre içerisinde satılmasında vergi uygulaması yapmak lazım. İnsanların alım satım yapanlar para kazanmaktan böyle uzaklaştırabilirsiniz” dedi.

Karatepe son olarak, “Bütün yapılmaya çalışılan şey sorumluluktan kaçınma. Gidip her bir şirketin optimal stoklarını mı hesaplayacaklar? Bunu yapmak fiili olarak imkansız. İktidarın enflasyonu düşürmek için yapması gereken ilk şey faiz artırmak. Onu yapacak kimse olmadığı için başkalarını suçlamayı tercih ediyorlar” dedi.

‘STOKÇULUK NEDEN DEĞİL SONUÇTUR’

Sozcu.com.tr’ye konuşan iktisatçı Prof. Dr. Veysel Ulusoy da, “Kötü ekonomi politikaları nedendir, stokçuluk sonuçtur” değerlendirmesinde bulundu.

Stokçuluğun bazen patates, soğan, üzüm gibi ürünlerde gerekebileceğini ancak depolama maliyetleri düşünüldüğünde kimsenin durduk yere stokçuluk yapmayacağını belirten Ulusoy, “Fiyatlamaların anormal olduğu bir ülkede stokçuluğu bir suç olarak ortaya atıp tüm sorunlardan arınma niyetinde olursanız bu suçlama akıl dışı bir suçlama olur. Fiyatların sağlıklı oluşmadığı yerde kimse ürünü satmak istemez ya da geciktirir” diye konuştu.

Stokçuluğun neden değil sonuç olduğunu belirten Ulusoy, “Türkiye ekonomisindeki fiyatlama mekanizmasının bozulması ve karar vericilerin akıl dışı yaklaşımlarıyla dengeleri alt üst etmesidir. Yapılacak bir kanun değişikliği ve ceza uygulaması bu sorunu daha da derinleştirecektir” diye ekledi.

ERDOĞAN SİNYAL VERMİŞTİ

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, önceki haftalarda tüketici mallarındaki fiyat artışının sebeplerinden birinin stokçuluk olduğunu söyleyerek şu ifadeleri kullanmıştı:

“Tabii şu anda kimi ürünlerde görülen fiyat artışlarının bir sebebi küresel emtia fiyatlarının yükselişiyken, bir sebebi de maalesef piyasadaki açgözlü fırsatçılardır. Bu özellikle de stokçuluktan kaynaklanıyor.

Şimdi bu bütçe müzakerelerinden sonra hemen bir yasal düzenleme yapacağız ve bu stokçuların üzerine ciddi manada gideceğiz. Bundan sonraki süreçte cezai müeyyidelerin çok daha yüksek olacağının sinyalini şimdiden veriyorum. Bunu bilsinler ve bu stokçuluğa tevessül etmesinler.

Hem ellerindekine el koyacağız hem de cezai müeyyideleri yüksek tutacağız. Stokçuluk bizim dinimizde de haramdır. Bunun adı ihtikardır. Buna fırsat veremeyiz.”

Kaynak: www.sozcu.com.tr