Üretimde tehlike çanları çalıyor: Çiftçi sayısı azalırken borç miktarı arttı

Tarım ve Orman Bakanı Vahit Kirişci, CHP Niğde Milletvekili Ömer Fethi Gürer’in soru önergesine verdiği yanıtta; 2001 yılında 2 milyon 182 bin 767 olan Çiftçi Kayıt Sistemi’ne (ÇKS) kayıtlı çiftçi sayısının 2021 yılında 2 milyon 173 bin 9 olduğunu açıkladı.

CHP Niğde Milletvekili Ömer Fethi Gürer, Tarım ve Orman Bakanı Vahit Kirişci’nin yanıtlaması istemiyle TBMM Başkanlığı’na verdiği soru önergesinde; nüfusun artmasına rağmen Çiftçi Kayıt Sistemi’ndeki (ÇKS) çiftçi sayısının azalıp azalmadığını sordu.

Gürer, önergesinde; “2021 yılında ülke genelinde kaç çiftçi kayıt sistemine dahil olmuştur? ÇKS başladığı ilk yıl kaç çiftçi, kayıt belgesi almıştır?” sorularına yanıt aradı. Tarım ve Orman Bakanı Vahit Kirişci, 2001 yılında ÇKS’ye kayıtlı çiftçi sayısının 2 milyon 182 bin 767 olduğunu belirtti. Bakan Kirişci, 2021 yılında ÇKS’ye kayıtlı çiftçi sayısının ise 2 milyon 173 bin 9 olduğunu bildirdi.

Gürer, Kirişci’nin yanıtını şöyle değerlendirdi:

“Çiftçi sayısında azalma görülüyor. Çiftçi Kayıt Sistemi’ne dahil olanların bir bölümü de desteklerden yararlanmak için kayıt yaptırdığı için; bu veriler, gerçek çiftçi sayısını yansıtmıyor. 2008 yılında 1 milyon 127 bin kişi Sosyal Güvenlik Kurumu’nda çiftçi olarak kayıtlıyken, bu rakam 2021 yılında 530 bine düşmüş durumda. 2002 yılında çiftçi borçları 2 milyar 400 bin lira civarındayken, 2022 yılında bu çiftçi borçları 250 milyara erişmiş bulunuyor.
Çiftçi, girdi maliyetlerindeki artışlar nedeniyle para kazanmadığı için tarımdan uzaklaşıyor. 5 milyon hektara yakın tarım arazisi artık ekilmiyor. Çiftçi sayımız, nüfus artışına rağmen artmıyor, azalıyor. Önümüzdeki süreçte tarımda sorunların artmaması için desteklerin zamanında ve doğru verilmesi gerekiyor. Çiftçi refahını sağlayacak önlemlerin alınması ve çiftçilerin yeniden kırsalda üretim yapar hale getirilmesi gerekiyor.

“DAHA DA AZALACAK”
Böyle giderse çiftçi sayımız daha da azalacak. Bunu önlemenin yolu iktidarın alacağı radikal kararlardan geçiyor. Çiftçinin taban fiyatı gerçekçi olarak belirlenmeli. Çiftçi destekleri artırılmalı. Çiftçi refahı sağlanmalı. Çiftçi çocuklarının tarıma yönelmesinin yolu açılmalı. Aksi takdirde, tarımda sorunların daha da katlanacağı görülüyor. Projeler var, projeler sonuçlanmıyor. Çiftçi mutlu değil. Çiftçi mutlu olmayınca toprak ile tohumu buluşturamıyor. Bu da ne yazık ki ülkemizde daha pahalı ürün almamıza neden oluyor.”

ÇİFTÇİLERİN YARISI KAYIT DIŞI
ÇKS’nin uygulanmaya başladığı 2001 yılında Türkiye nüfusunun 64 milyon olduğuna dikkat çeken Gürer, yaptığı yazılı açıklamada, şu değerlendirmeleri yaptı:

“Türkiye genelinde Ziraat Odası’nın 4 milyon üye rakamı ele alındığında odaya kayıtlı 2 milyon çiftçinin, Çiftçi Kayıt Sistemi dışında kaldığı görülüyor. Bunun da incelenmesi gereken bir durum olduğu açıktır. 2016 yılında ÇKS’ye kayıt yaptıran çiftçi sayısının 2.267.176 kişi olduğunu dönemin Bakanı soru önergeme verdiği yanıtta açıklamıştı. 2003 yılında 2 milyon 765 bin çiftçi, ÇKS kaydı yaptırırken mevcut verilere göre ÇKS’li çiftçi sayısının nüfus artışı da dikkate alındığında düşmesinin devam ediyor olması, ülkemizde tarımda çiftçi durumunun iyi gitmediğinin en önemli göstergesidir.

Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) verileri de kayıtlı çiftçi sayısı da 2008’de 1 milyon 127 bin iken çiftçi sayısı 2021 yılının eylül ayında 530 bine kadar düşmesi de çiftçi prim ödeyemediği için rakamsal düşmesinin yansımasıdır. Prim ödemede ve ÇKS’ye kaydolmada giderek düşen çiftçi sayısı çiftçinin gelir gider dengesinin bozulduğunun somut göstergesidir.

ÇİFTÇİNİN BORCU ARTIYOR
2002 yılında 2,4 milyar TL olan çiftçi borcu; Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu verilerine göre, bankalara 2022 yılı başında 167,7 milyar liraya ererken bugün Tarım Kredi Kooperatifleri ve özel sektöre olan borçla birlikte çiftçinin toplam borcu 250 milyar liraya ulaşmış durumdadır. Çiftçilik sattığı üründen gelir sağlayamadığı için kredi ile döner durumdadır. Küçük aile tipi olarak bilinen çiftçilik kırsalda giderek zorlaşmakta, artan girdi maliyetleri nedeni ile çiftçi çiftçilikten soğumaktadır.

ÇKS kayıt yaptıranların yapısal durumu da bu bağlamda ayrıca incelenmelidir. Bu incelendiğinde tarla, bağ, bahçe olarak durumun belirtilmesi; sürecin nasıl devam ettiğinin de görülmesi adına önemlidir. ÇKS’ye kayıtlı tarım alanı ve çiftçi sayısı tarımsal desteklerden yararlanmak için kullanıldığı, bu bağlamda kentlerde yaşayan arazi sahipleri veya kırsalda yaşayan belli bir kesimin üretim yapmasa bile sisteme kayıt yaparak desteklerden yararlandığı da bilinmektedir. Durum bu yönlü de ele alındığında tarımda sorunların daha da derinleştiği görülecektir. 28 milyon hektar tarım arazisinin 23 milyon 100 bin hektara gerilemesi ile çiftçi sayısında azalma paralel bir tarımdan kopuşun göstergesidir.”