Sigortalı çiftçi sayısı son 10 yılda yüzde 50 geriledi
Sigortalı çiftçi sayısı 2010-2020 arası 10 yılda 1.1 milyondan 556 bine düştü.
Tarım sektörü kayıtlı istihdamında düşüş yaşanıyor. SGK’ya prim yatıran kayıtlı çiftçi sayısı 2010’da 1 milyon 101 bin kişiyken, Kasım-2020’de 556 bine geriledi. Hem bu dönemde, hem de salgın döneminde 4-b kapsamında kendi hesabına çalışan zorunlu tarım sigortalısı sayısı dışındaki bütün zorunlu sigortalı gruplarında artış gözlendi. Uzmanlar, çiftçi sayısındaki azalmada sektörden kopuşun yanı sıra, primlerin yüksek ve emeklilik maaşının görece düşük olması nedeniyle Bağ-Kur’dan çıkışların da etkisinin bulunduğu yorumunu yaptılar. Türkiye’de salgın döneminde dahi kayıtlı istihdam sayılarında sabitlik gözlenirken, son yıllarda düzenli olarak gerileyen tek kayıtlı çalışan sayısı çiftçilerde oldu. SGK’ya prim yatıran kayıtlı çiftçi sayısı 2009’da 1 milyon 14 bin 948 kişiyken, 2020 Kasım ayında kişi sayısı 556 bin 20’ye geriledi. Hem bu dönemde, hem de salgın döneminde 4-b kapsamında kendi hesabına çalışan zorunlu tarım sigortalısı sayısı dışındaki bütün zorunlu sigortalı gruplarında artış gözlendi. Uzmanlar, çiftçi sayısındaki azalmanın, Bağ-Kur’da yatırılan yüksek prime karşılık, emeklilik maaşlarının düşük olması sebebiyle, çiftçilerin SGK’ya geçmesinden kaynaklı olduğu yorumunu yaptılar. 2009-2020 Kasım döneminde ücretli çalışanlar 6.2 milyon kişi, kamu çalışanı sayısı 902 bin kişi arttı. 4-b statüsünde, esnaf ve işverenlerden, şirket yönetim kurulu üyelerinden ve kendi hesabına çalışanlardan oluşan grupta da artış 406 bin 839 kişi oldu. Bu dönemde zorunlu sigortalı kapsamında bütün statülerde sadece çiftçilerde azalma sayısı yaşandı. Zorunlu sigortalı çiftçi sayısındaki azalma yüzde 45,22’yi buldu. Çalışan sayısı farkı ise 458 bin 928 kişi olarak gerçekleşti.
Çiftçi sayısında salgın döneminde de düşüş gerçekleşti. 2019 Aralık-2020 Kasım döneminde kayıtlı çiftçi sayısı yüzde 7,45 oranında azaldı. Aynı dönemde esnaf-kendi hesabına çalışan kişi sayısı yüzde 4,51; ücretli çalışan sayısı yüzde 6,02; kamu çalışanı sayısı ise yüzde 1,39 arttı.
Öte yandan, TEPAV Kasım ayı istihdam izleme bülteninde yıllık bazda (Kasım 2019-Kasım2020) çiftçi yasındaki azalmanın yüzde 6,1 oranında olduğuna dikkat çekti. Bültende, “Kasım ayında sigortalı çalışan sayısı yıllık olarak yüzde 4,5 oranında artarak 21,1 milyon olarak gerçekleşmiştir ancak, çalışan sınıfı ayrımında önemli farklılaşmalar mevcuttur. Toplam sigortalı çalışanların yüzde 72’sini oluşturan sigortalı ücretli çalışan grupta (4/a) artış yüzde 5,4 olurken, esnaf-çiftçi grubunda (4/b) değişimlere bakıldığında, esnaf sayısında yüzde 4,9 artış görülürken çiftçi sayısında yüzde 6,1 düşüş görülmüştür. Çiftçi sayısında Ağustos 2019’dan itibaren gözlenen daralma eğilimi pandemiyle birlikte derinleşmiş ve yıl genelinde devam etmiştir. Kamu sektöründe sigortalı çalışan (4/c) sayısındaki artış ise yüzde 2’dir.” bilgisi verildi.
Çiftçiler daha az prim ödemek için Bağ-Kur yerine SGK’yı tercih etti
Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Öğretim Elemanı Okan Güray Bülbül, sigortalı sayısındaki değişimin çok sayıda çiftçinin bu dönemde prim yüksekliğinden dolayı Bağ-Kur yerine SGK’ya geçmesinden kaynaklandığını söyledi. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun ek 5’inci maddesinin tarım ve orman işlerinde süreksiz çalışanlar için SSK’lılığın yolunu açtığı bilgisini veren Bülbül; muhtarlık, birlik, kuruluş, il veya ilçe tarım müdürlükleri tarafından onaylanan belgelerle SGK’ya başvuran kişilerin sigortalı olabildiğini bildirdi. Daha düşük prim tutarı ve daha az sigortalılık sebebiyle bu yöntemin tercih edildiğini kaydeden Bülbül, aylık bağlama oranlarının da arttığını ifade etti. Büllbül, “Nitekim 2009 yılından 2020 yılı Kasım ayına kadarki süreçte Tarım Bağ-Kur’lu sayısı yüzde 45,2 azalırken içlerinde Ek 5 sigortalıların da yer aldığı sigortalı grubundaki kişi sayısı 52 Bin 116’dan 313 Bin 242 kişiye yükselmiştir” değerlendirmesinde bulundu.
“Prim yüksekliği yanı sıra tarımdan kopuşun da etkisi var”
Ziraat Mühendisleri Odası Yönetim Kurulu Üyesi Doç. Dr. Yener Ataseven bu konuda sahada çiftçilerle görüşülmesi gereken bir duruma işaret ettiğini vurguluyor. Temel neden olarak sadece çiftçi sayısındaki azalmanın bilindiğini vurgulayan Ataseven, tarımdan kopuşun yanında bazı büyük çiftçilerin Çiftçi Kayıt Sistemi bürokrasisi nedeniyle bu sisteme kaydolmayıp başka alanlarda sigortalılık tercih ettiğini vurguladı. DÜNYA’ya konuşan Ataseven, tarımdan kopuşun yanında, primlerin yüksekliğinin de çiftçiler için caydırıcı bir unsur olabileceğinin altını çizdi.
“Resmi veriler tarımdaki durumu tam yansıtmıyor”
Ege Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Tayfun Özkaya, genel olarak Türkiye’de çiftçilik yapmayı bırakanların sayısında artış olduğunu belirtti. Bu durumun uzun süredir devam ettiğini vurgulayan Özkaya, çiftçinin eline geçen fiyatların tarımsal girdi fiyatlarındaki artışın üzerinde göründüğünü, bunun da karar alıcıların yanlış değerlendirmesine yol açtığını vurguladı. Tayfun Özkaya, “SGK’ya kayıtlı çiftçi sayısının azalmasında prim yüksekliği vb. unsurlar olabilir. Ancak temel sorun tarımda insanlar çiftçilik yapmayı bırakıyorlar. Bunu görüyoruz” dedi.
