Plastik üretimini durdurmak için küresel mutabakat çağrısı

Didem Eryar Ünlü

Plastik atıklar, iklim değişikliği ile birlikte dünya ve insanlık üzerindeki en büyük tehditlerden biri sayılıyor. Çin’den sonra dünyanın ikinci en büyük plastik üreticisi olan Avrupa’da yılda 150 bin ila 500 bin ton makroplastik, 70 bin ila 130 bin ton mikroplastik denize atılıyor. Bu plastiklerin çoğu yolculuğunu Akdeniz’de tamamlayıp deniz hayatına büyük bir tehdit oluşturuyor.

WWF verilerine göre; Akdeniz’deki mikroplastik yoğunluğu, Büyük Okyanus’un kuzeyinde bulunan plastik adasındaki mikroplastik yoğunluğunun dört katından daha fazla. Gıda zincirinin bir parçası haline gelen bu parçacıklar giderek daha fazla sayıda hayvan türünü ve insan sağlığını tehdit ediyor.

Akdeniz’in açık sularını, deniz tabanını ve kıyılarını kirleten atıkların yüzde 95’ini plastikler oluşturuyor. Bu atıkların başlıca kaynağı Türkiye ve İspanya. İtalya, Mısır ve Fransa da bu iki ülkeyi takip ediyor.

Plastik kirliliğinin temelinde çoğu Akdeniz ülkesinin plastik atık yönetimini geciktirmesi ve tamamlamaması yatıyor. Avrupa’da her yıl açığa çıkan 27 milyon ton plastik atığın sadece üçte biri geri dönüştürülüyor, İtalya, Fransa ve İspanya’da plastik atıkların yarısının son durağı katı atık depolama alanları oluyor. Geri dönüştürülmüş plastikler ise şu an Avrupa’daki plastik talebinin sadece yüzde 6’sını oluşturuyor. Başta balıkçılık ve turizm olmak üzere Akdeniz’in kilit ekonomik sektörleri plastik kirliliğinden olumsuz etkileniyor. Kirlenen kıyılar nedeniyle turist sayısının azalması ve bu sektörde iş kayıplarının ortaya çıkması ihtimali de ortaya çıkıyor. Yaşanan son gelişme ise, plastik krizini çözmek adına iyi bir haber niteliğinde.

70 şirket ortak bir bildiri imzaladı

Uluslararası şirketler, plastik kirliliğiyle mücadele adına petrol endüstrisi için önemli bir büyüme alanı olan plastik üretimini sonlandırmayı amaçlayan küresel bir mutabakat çağrısında bulundu. Bu çağrı 2022’nin ilerleyen günlerinde Birleşmiş Milletler Çevre Meclisi Konferansı’nda (UNEA 5.2) masaya yatırılacak.

Gündeme getirilecek olan mutabakat talebinin atık yönetimi ve geri dönüşüme mi odaklanacağı, yoksa büyük petrol ve kimya firmalarının ve ABD gibi büyük plastik üreticisi ülkelerin direnişiyle karşılaşacak bir hareket olan yeni plastik üretimini kısıtlamak gibi daha sert adımlar mı atacağı henüz belirsizliğini koruyor.
Bu hafta başı yayınlanan ortak bildiriye 70’ten fazla büyük şirket imza atmış durumda. Bu şirketler arasında, Coca Cola, Pepsi Co, Unilever, Nestlé, Walmart, BNP Paribas gibi büyükler yer alıyor.

Bildiride, “İddialı bir BM anlaşması oluşturmak için kritik bir noktadayız. İşlenmemiş plastik üretimini ve kullanımını azaltmamız gerekiyor” yorumları yer alıyor.

Plastik üretimi 20 yılda iki kat artabilir
Petrol ve gazdan elde edilen plastik üretiminin 20 yıl içinde ikiye katlanması bekleniyor. Fosil yakıtlara olan talep, yenilenebilir enerji ve elektrikli araçların yükselişiyle azaldığından, plastik üretimi fosil sanayi için geleceğe dair önemli bir gelir kaynağı anlamına geliyor.

Öte yandan, Reuters tarafından yapılan araştırmaya göre; bugüne kadar üretilmiş tüm plastiğin yüzde 10’dan daha azı geri dönüştürülmüş durumda. Plastik endüstrisi tarafından geliştirilen yeni geri dönüşüm teknolojileri ise bu sorunla mücadelede zorlanıyor.

Pew Charitable Trusts’ın 2020’de yaptığı önemli bir araştırmaya göre, küresel geri dönüşümün ölçeğini büyütmek plastik atıkla mücadele için kritik öneme sahip olsa da, bu çabalar plastik kirliliğinin artmasını engelleyemeyecek. Dolayısıyla, plastik üretiminin kısıtlanması bir gereklilik olarak ön plana çıkıyor. Reuters’ın farklı bir araştırmasına göre, bazı firmalar, geri dönüşümü zor plastiğin ortaya çıkardığı atıkla mücadele için, gelişmekte olan ülkelerde çimento üreticileri ile iş birliği yaparak, plastik atıkları ucuz bir yakıta dönüştürmeye yöneliyor.

Türkiye’de 2019’da İş Dünyası Plastik Girişimi hayata geçirildi
Global Compact Türkiye, İş Dünyası ve Sürdürülebilir Kalkınma Derneği ve TÜSİAD plastik kirliliği ile mücadeleyi bir adım öteye taşıyarak, 2019 yılında İş Dünyası Plastik Girişimi’ni başlattı. Girişimin 34 üyesi, 2023 yılına kadar plastik azaltımı konusunda somut adımlardan oluşan taahhütlerini verdiler. İPG, yarınlara yaşanılabilir bir dünya bırakmak için her günün son derece kıymetli olduğuna bu süreçte şirketlerin plastik kirliliği ile mücadeleye destek vermesinin ve kendilerine hedef belirlemesinin büyük önem taşıdığına inancından hareketle, ‘Plastik Taahhütleri Rehberi’ yayınladı.