Ayçiçeği yağında savaş belirsizliği
Türkiye geçen yılki 1.1 milyar dolarlık ayçiçeği yağı ithalatının yüzde 80’ini, ocak ayındaki 166.6 milyon dolarlık ithalatın ise neredeyse tamamını Rusya ve Ukrayna’dan yaptı. Rusya’nın Ukrayna’yı işgal girişimi sebebiyle Türkiye’nin yılda 650 bin ton ham ayçiçeği yağı ithal ettiği pazarlar kapanmış oldu. Ukrayna yıllık 7.3 milyon ton ile açık ara dünyanın en büyük ayçiçeği yağı üreticisi (ham+rafine) konumunda bulunuyor. Ukrayna’yı 5.8 milyon tonla Rusya takip ediyor. Bu iki ülke ayrıca sırasıyla 6.6 milyon ton ve 3.8 milyon tonla dünyanın açık ara en büyük ihracatçıları. Dolayısıyla 800 tonu aşkın ithalatıyla dünyanın en büyük 3. ithalatçısı olan Türkiye için ayçiçeği yağında farklı pazarlara yönelmek zor oluyor. Ayçiçeği yağı TÜİK verilerine göre son 1 yılda yüzde 55 artarken yaşanan krizle fiyatların daha da artması bekleniyor.
Resmi Gazete’de yayımlanan kararla kanola, aspir, mısır, soya ve palm yağlarında gümrük vergisi 30 Haziran’a kadar yüzde sıfır olarak uygulanmaya başladı. Bunun yanında Ticaret Bakanlığı, bazı tarım ürünlerinin ihracatına ilişkin tebliğde değişiklik yaptı. Tebliğle, aralarında hayvansal et ile ayçiçek yağı ve ikamelerinin de bulunduğu bazı tarım ve hayvancılık ürünlerinin ihracatında Tarım ve Orman Bakanlığınca gerektiğinde dönemsel düzenlemeler yapılabilecek ürünlerin kapsamı genişletildi.
Bu adımların atılmasının en önemli nedeni Rusya’nın Ukrayna’yı işgal girişimi sebebiyle bu ülkelerden yapılan ayçiçeği yağı ithalatının durma noktasına gelmesi oldu. Türkiye Gda ve İçecek Sanayii Denekleri Federasyou’nun derlediği TÜİK verilerine göre Türkiye’nin bitkisel yağ ithalatı geçen yıl 3 milyar 77 milyon dolar oldu.
Bu ithalatın 1 milyar 94 milyon dolarını ise ham ayçiçeği yağı ithalatı oluşturdu. Geçen yıl toplam 820 bin 771 bin ton ham ayçiçeği ithal edilirken artan fiyatların da etkisiyle toplam ithalat bir önceki yıla göre yüzde 78 yükseldi. İthal edilen ham ayçiçeği yağının geçen yıl yüzde 80’i Rusya ve Ukrayna’dan geldi.
Türkiye buna karşılık geçen yıl sadece 40 milyon 772 bin dolarlık ham ayçiçeği yağı ihracatı gerçekleştirdi:
Türkiye ham ayçiçeğinde ithalatçı konumunda bulunurken, rafine ayçiçeğinde ise ihracatçı oldu.
Türkiye’nin rafine ayçiçeği yağı ihracatı geçen yıl 707 milyon 567 bin dolar oldu:
Buna karşılık 2021’de Türkiye yalnızca 17 milyon 87 bin dolarlık rafine ayçiçeği yağı ithal etti.
OCAKTA İTHALAT GAZA BASTI
2022 yılının ilk ayında ise Ukrayna’da savaş ihtimali görülürken Türkiye ham ayçiçeği yağı ithalatını artırdı. Ocak ayında Türkiye 166 milyon 614 bin dolarlık ham ayçiçeği yağı ithal etti. İthalat geçen yılın aynı ayına göre yüzde 187 yükseldi.
166.6 milyon dolarlık ham ayçiçeği yağının 136.7 milyon doları Rusya’dan 28.9 milyon dolarlık kısmı ise Ukrayna’dan alındı. Yani ocak ayında ithalatın neredeyse tamamı bu 2 ülkeden yapıldı.
EN BÜYÜK İKİ ÜRETİCİ VE İHRACATÇI
Konu ayçiçeği yağı olunca dünyada Ukrayne ve Rusya’yı dışarıda bıraktığınızda elinizde çok fazla alternatif kalmıyor. ABD Tarım Bakanlığı verilerine göre Ukrayna yıllık 7.3 milyon ton ile açık ara dünyanın en büyük ayçiçeği yağı üreticisi (ham+rafine) konumunda bulunuyor. Ukrayna’yı 5.8 milyon tonla Rusya takip ediyor.
Ülkelere göre ayçiçeği yağı üretimi:
Ülke Üretim (bin ton)
Ukrayna 7289
Rusya 5844
AB 3928
Arjantin 1265
Türkiye 1173
Çin 627
Güney Afrika 334
Kazakistan 293
ABD 217
Sırbistan 207
Ukrayna geçtiğimiz yıl 7.3 milyon tonluk üretiminin 6.6 milyon tonunu ihraç etti ve dünyanın en büyük ayçiçeği yağı ihracatçısı oldu. Ukrayna’yı 3.8 milyon ton ile Rusya takip etti. İhracatta bu iki ülke tüm dünyaya fark attı.
Buna karşılık Türkiye 800 tonu aşkın ithalatıyla geçen yıl Hindistan ve Çin’in ardından dünyanın en çok ayçiçeği yağı ithal eden 3. ülkesi oldu. Hindistan 2.7, Çin ise 2.2 milyon tonluk ithalat yaptı.
Dolayısıyla dünyanın en büyük 3. ithalatçısı Türkiye, dünyanın en büyük 2 ihracatçısından alımların durması sebebiyle alternatif yağlardaki gümrük vergisini sıfırladı.
FİYATI 1 YILDA YÜZDE 55 YÜKSELDİ
Ayçiçeği yağında halihazırda fiyatlar hızlı bir şekilde yükseliyordu. TÜİK’in açıkladığı verilere göre ayçiçeği yağının litresi geçen yılın şubat ayında ortalama 16.9 liraydı. 2022’nin şubat ayında ise bu rakam 26.2 liraya yükseldi. Yani son 1 yılda ayçiçeği yağı fiyatı yüzde 55 yükseldi. Devam eden savaş ve arz sorunlarıyla bu yükselişin devam etmesi bekleniyor.
