Evdeki salçada kriz: Geçen yıl 1.5 ton, bu sene 200 kilo yapabildim

Her yıl salça sezonu ile evlerin damlarının kırmızıya büründüğü Urfa’da, bu yıl damlar renksiz kaldı. Artan domates fiyatı nedeniyle evde salça yapımı sekteye uğradı.

Önemli tarım kentlerinden biri olan Urfa’da, her yıl salçalar kurutulmak üzere damlara çıkarılıyor. Salça sezonunda kentteki damların çoğunda salça kazanlarını ve kovalarını görmek mümkün.

Ancak ekonomik kriz evde salça yapımını da geçmiş yıllara göre azalttı. Ağustos ayı itibariyle marketlerde 10 kiloluk domates salçasının fiyatı 200 liralardan 400 liralara kadar geldi. Ancak aynı dönemde domates fiyatları da katlandı.

Hatta geçtiğimiz ay Bloomberg HT’de Tarım-Analiz programına konuk olan Sera Yatırımcıları ve Üreticileri Birliği (Sera-Bir) Başkanı Müslüm Yanmaz, artan girdi maliyetleri nedeniyle kış aylarında domatesin kilosunun 50 lirayı bulacağını ifade etti.

DOMATES FİYATI ARTTI SALÇA YAPIMI DÜŞTÜ

12 yıldır evinde salça üreten Medine Aldağ, domates fiyatlarındaki artışa dikkat çekti. Aldağ ana madde olan domatesin kilosunu en az 4,5 liradan aldıklarını belirtti. Geçen seneye göre domates fiyatının iki kat arttığını belirten Aldağ, kendisi gibi salça yapan pek çok kadının bu sene az domates alabildiğini söyledi.

Aladağ, yaşanan durumu şu sözlerle anlattı: “Eskiden damların hepsi kırmızıya bürünürdü şimdi ise nadir olarak aralıklı olarak salça yapan evler var. Maddi durumu olmayanlar neredeyse geçen yıla oranla yarı yarıya salça çıkarmaya başladı. Hatta bu yıl hiç yapamayan komşularımız var. Geçen yıla oranla fiyatlar yüzde 100 artmış durumda.”

800 KİLO ÜRETİRKEN BU YIL 250 KİLO ÜRETEBİLDİ

Bir kilo salça için 10 kilo domatese ihtiyaç duyulduğunu aktaran Aldağ “Geçen sene 800 kilo salça üretirken bu yıl 250 kilo üretebildim. Aradaki fark bu kadar büyük” dedi.

Yaptığı salçaları sosyal medyadan satan Aldağ, Türkiye’nin pek çok yerinden sipariş aldığını belirtti. Sabit müşterileri olduğunu sözlerine ekleyen Aldağ “Geçen yıl üretimim fazla olduğu için ülkenin birçok yerinden sipariş aldım. Bu sene 250 kilo salça yapabildim, çok büyük düşüş var. Bundan dolayı bu seneki satışımın ne olacağını bilmiyorum” diye konuştu.

‘BU SENE KENDİ EVİME ANCAK BİR TEPSİ AYIRABİLDİM’

Evinde salça üreten kadınlardan İsmet Doğan da bu yıl daha az salça yapabildiğini anlattı. Geçen yıl bir buçuk ton salça üreten Doğan, bu yıl sadece 200 kilo yapabilmiş.

Yaptığı salça ile ev ekonomisine katkı sağladığını kaydeden Doğan “Ticaretini yapıyordum. Ayrıca başka şehirde yaşayan akrabalara hediye olarak gönderiyordum. Ama bu sene kendi evime ancak bir tepsi ayırabildim Domates fiyatlarının katlanması hem evlerimizin mutfağını hem de ekonomisini vurdu” şeklinde konuştu.
‘BU YIL EKİM YAPILMADI, TARLALAR BOŞ KALDI’

Evde salça üretimi yapan bir başka kadın da Leyla Aslan. Aslan sadece domates değil, her üründe fiyatların arttığına dikkat çekerek “Geçen sene 100 kilo domates alan, bu sene 40-50 kilo bile alamadı” diye konuştu.

Bu sene mazot ve gübre fiyatlarındaki artışlarla birlikte Urfa’da ekimin az yapıldığını aktaran Aslan “Tarlalar boş kaldı, biz de mecburen hâlden aldık, bu yıl zorlandık ve üretemedik fazla bir şey. Bu yıl ekemeyenler ise mazotu, gübresi, işçisi, sulaması, girdi maliyetleri yüzünden zararda oldukları için ekim yapmadıklarını söylediler. Çok pahalı olduğu için eve bile zor aldık, bırakın kurutmayı mutfak raflarımız boş kaldı” ifadelerini kullandı.

‘ÇOK ZOR BİR İŞ, ASİTLİ OLDUĞU İÇİN ELLERİMİZ BİLE PARÇALANIYOR’

Öte yandan salça yapımının bir hayli zor olduğunu söyleyen Aslan şunları söyledi: “Hâle gidip alman getirmen, evlerin damlarına taşıman, yıkaman, ezmen, tuzlaman… Bunları hepsi zahmetli bir süreç. Önce domatesleri tek tek yakıyoruz. İçlerindeki çürükleri ayıklıyoruz. Sularını süzdükten sonra kaynatıyoruz. Zeytinyağı ve tuz ekliyoruz. Kaynattıktan sonra kocaman leğenlere, tepsilere döküyoruz. Gün boyunca çok sık karıştırıyoruz kazanı. Urfa sıcak bir iklime sahip olduğu için güneşte kurutuyoruz. Genelde 10 gün gibi bir süre zarfında salçayı çıkarıyoruz. Uğraştıran, yoran bir çalışma gerektiriyor. Ellerimiz kaşınıyor, alerjisi olan varsa alerjisi çoğalıyor. Asitli bir gıda olduğu için bazen bizleri çok zorluyor. Ellerimiz bile parçalanıyor, kolay bir şey değil. Emeği çok zor.”

Salçanın Urfa’da yemeklerin vazgeçilmezi olduğunu söyleyen Aslan “Biz ayrıca geniş ailelere sahibiz. Batıdakilere 2-3 kilo yeterken bizde 15 kilo falan kullanılıyor” dedi.

Kentin sıcaklığının salça için önemine vurgu yapan Aslan, salçanın daha az sıcaklıklarda küflendiğini ve tadının da değiştiğini belirterek Urfa’daki sıcaklığının kendileri için büyük bir avantaj olduğunu ifade etti. Aslan damların da kendileri için bir şans olduğunu sözlerine ekledi.

‘DOMATES TOPLAYANLAR İŞSİZ KALDI’

Eşi halk pazarında esnaflık yapan Ayşe Demir, ailecek yaşadıkları sıkıntıları şu sözlerle dile getirdi: “Eşime sorduğumda ‘mazot yükseldi, gübre yükseldi’ dedi. İnsanlar da bunun altından kalkamayacaklarını düşündükleri için ekmediler, o yüzden tarlalar bir kısmı boş kaldı’ diye anlattı. Devlet de destek vermedi. Domates toplayanlar da işsiz kaldı. Onların da burada bir geliri oluyordu. Biz her yıl eşimle domates, biber ekerdik, işçiler gelir toplarlardı. Şimdi tarlalarımız boş onlar da oturuyor, biz de…”
DUVAR