Tarım ve gıdada dış ticaret 2022’nin ilk çeyreğini nasıl geçirdi?

Türkiye İstatistik Kurumu tarafından açıklanan Dış Ticaret Verileri baz alınarak Agrimetre tarafından hazırlanan TGDF Dijital Veri Paneli’ne göre 2022 yılının ilk 3 ayında tarım, gıda ve içecek sektörü 6,4 milyar dolar ihracat, 4,7 milyar dolar ithalat gerçekleştirdi. 01 ile 23 fasılları arasındaki tüm GTIP kalemleri ile 29. ve 35. fasıllardan seçili ürünlerin dahil edildiği hesaplamalara göre, 2022 yılının ilk 3 ayında sektörün dış ticaret fazlası önceki yılın aynı ayına kıyasla %101,5 arttı.

Özel Ticaret Sistemi (ÖTS) çerçevesinde yayınlanan dış ticaret verilerine göre 2022 yılının ilk 3 ayında ihracat, önceki yılın aynı dönemine göre %26,2 oranında artarak 6,35 milyar dolara, ithalat %11,8 artarak 4,72 milyar dolara ulaştı. İhracatın 2022 yılının ilk çeyreğini önceki yıla kıyasla %26 artışla geçirmesi sektör açısından olumlu değerlendirilirken, ithalattaki artış hızının yavaşlaması da dikkat çekti.

Mart 2022’de, önceki yılın aynı ayına göre %22,6 artan aylık ihracat değeri 2,24 milyar dolar olarak gerçekleşirken, ithalat %4,6 düşüşle 1,55 milyar dolar oldu.

Dış ticaret fazlası yıla güçlü başladı!

2022 yılının ilk 3 ayında dış ticaret fazlası önceki yılın aynı dönemine göre %101,5 artışla, 1,63 milyar dolar olarak gerçekleşti ve sektör, net ihracatçı konumunu korudu. Yılın ilk aylarında dış ticaret fazlasındaki artış %50 seviyesindeydi, ithalattaki yavaşlama ile bu oran 2 katına çıktı.

Birim ihracat değeri 2022 yılının ilk 3 ayında önceki yılın aynı dönemine göre %0,6 artarak 1.068 dolar/ton olarak gerçekleşti. İthalat birim değeri ise önceki yıla göre %17,8 artışla 671 dolar/ton’a yükseldi.

Dış ticarette öne çıkan ürünler

2022 yılının ilk 3 ayında ihracatta öne çıkan ürünler sırasıyla Un (0,35 milyar dolar), Fındık İçi (0,30 milyar dolar) ve Makarna (0,22 milyar dolar) olurken bu ürünler toplam ihracatın yaklaşık %13,7’sini oluşturdu.

2022 yılının ilk 3 ayında en çok ithal edilen ürünler ise sırasıyla Buğday (0,63 milyar dolar), Ham Ayçiçeği Yağı (0,41 milyar dolar) ve Soya Fasulyesi (0,39 milyar dolar) oldu. Bu 3 ürün, toplam ithalatın yaklaşık %30,3’ünü, yani neredeyse 3’te 1’ini oluşturdu.

2022 Mart ayında ihracatta öne çıkan ürünler Buğday unu (130,7 milyon dolar), Makarna (89,2 milyon dolar) ve Dondurulmuş tavuk eti (86,4 milyon dolar) oldu. Aynı dönemde en çok ithal edilen ürünler Buğday (210,9 milyon dolar), Soya fasulyesi (119,1 milyon dolar) ve Ham ayçiçeği yağı (105,6 milyon dolar) oldu.
En fazla ithal edilen ürün kalemlerinde Rusya-Ukrayna’nın yeri

İthalatta ilk sırada yer alan buğdayın (0,63 milyar dolar) en fazla ithal edildiği ilk 2 ülkenin şu anda savaşta olan Rusya (0,38 milyar dolar) ve Ukrayna (0,19 milyar dolar) olması dikkat çekti. Yılın ilk 2 ayındaki buğday ithalatında bu 2 ülkenin payı %90’ın üzerinde yer aldı. Mart ayında yapılan 210,9 milyon dolarlık buğday ithalatının 183,7 milyon doları, yani %87,1’i, Rusya (%58,4) ve Ukrayna’dan (%28,7) geldi.

İthalatta 2. sırada yer alan ham ayçiçeği yağında (0,41 milyar dolar) da ilk 2 sırada Rusya (0,36 milyar dolar) ve Ukrayna (0,05 milyar dolar) yer aldı. Yılın ilk 3 ayındaki ham ayçiçeği ithalatında bu 2 ülkenin payı %98,3 oldu.

Türkiye’nin ithalatında ilk 2 sırada yer alan ürünlerde, ithalatın çok büyük bir bölümü şu anda savaş halinde olan Rusya ve Ukrayna’dan yapıldı.

En çok ihracat yapan sektörler

2022 yılı ilk 3 ayına ait dış ticaret verileri sektörlere göre incelendiğinde Şeker ve Şekerli Mamuller (597 milyon dolar), Sert Kabuklu Meyveler (563 milyon dolar), Bitkisel Yağ (537 milyon dolar), Yaş Meyve (486 milyon dolar) ve Un (375 milyon dolar) Sektörleri en fazla ihracat yapan sektörler olarak sıralandı. Toplam ihracatın %40,3’ü bu 5 sektör tarafından gerçekleştirildi.

2022 yılı ilk 3 ayında Hayvan Yemi (1.407 milyon dolar), Bitkisel Yağ (888 milyon dolar), Un (695 milyon dolar), Kakao-Çikolata (158 milyon dolar) ile Kahve, Çay ve Baharat Sektörü (132 milyon dolar) sektörleri ise en çok ithalat yapan sektörler olarak sıralandı. Toplam ithalatın %69,5’i neredeyse 4’te 3’ü bu 5 sektör tarafından gerçekleştirildi. Bu oranın yüksek olması ve geçmiş dönemlere göre artması, ithalatın az sayıda sektörde yoğunlaştığını gösterdi.

Tek başına Hayvan Yemi Sektörü, 2022 yılının ilk 3 ayında 1.407 milyon dolar hacim ile toplam ithalatın %29,8’ini, yani neredeyse 3’te 1’ini oluşturdu.

Bitkisel Yağ Sektörü, 2021 yılında 3 milyar doları aşan ithalat ile toplam ithalatın %17,9’unu oluşturmuştu. 2022 yılının ilk 3 ayında ise 888 milyon dolar ile toplam ithalatın %18,8’ini oluşturdu.

İhracatın arttığı ve azaldığı sektörler

2022 yılının ilk 3 ayında, önceki yılın aynı ayına göre ihracatını değer olarak en fazla arttıran sektörler Bitkisel Yağ Sektörü (208 milyon dolar artış), Un Sektörü (153 milyon dolar artış), Hayvan Yemi Sektörü (137 milyon dolar artış), Beyaz Et Sektörü (118 milyon dolar artış) ve Süt-Süt Ürünleri Sektörü (104 milyon dolar artış) oldu.

Aynı dönemde ihracatın gerilediği sektörler Sert Kabuklu Meyveler Sektörü (47 milyon dolar düşüş), Yaş Meyve Sektörü (10 milyon dolar düşüş) ve Kahve, Çay ve Baharat Sektörü (5 milyon dolar düşüş) oldu.

2022 yılının ilk 3 ayında, önceki yılın ayına göre ithalatı değer olarak en fazla artan sektörler Hayvan Yemi Sektörü (407 milyon dolar artış), Un Sektörü (73 milyon dolar artış), Kahve, Çay ve Baharat Sektörü (44 milyon dolar artış), Bakliyat Sektörü (19 milyon dolar artış) ile Şeker ve Şekerli Mamuller Sektörü (16 milyon dolar artış) oldu.

Aynı dönemde ithalatı en çok düşen sektörler Pirinç Değirmenciliği Sektörü (86 milyon dolar düşüş), Canlı Hayvan Ticareti Sektörü (79 milyon dolar düşüş), Makarna Sektörü (59 milyon dolar düşüş), Kakao ve Çikolata Sektörü (51 milyon dolar düşüş) ve Tohumculuk Sektörü (41 milyon dolar düşüş) ve oldu.

Dış ticarette öne çıkan ülkeler

2022 yılının ilk 3 ayına ait dış ticaret verileri ülkeler bazında incelendiğinde en çok ihracat yaptığımız 5 ülke Irak (932 milyon dolar), Almanya (431 milyon dolar), ABD (391 milyon dolar), Rusya (267 milyon dolar) ve İtalya (241 milyon dolar) oldu. Bu 5 ülkeye yapılan ihracat, toplam ihracatımızın %35,6’sını oluşturdu.

Ülkelere göre en çok ihraç ettiğimiz ürünler Irak için un, tavuk eti, konserve domates; Almanya için fındık içi, ambalajlı fındık, domates; ABD için elma suyu, soya fasulyesi ve soya küspesi; oldu.

Ülke bazında ithalat verileri incelendiğinde, 2022 yılının ilk 3 ayında en fazla ithalat yaptığımız ülkeler Rusya (1.093 milyon dolar), Ukrayna (625 milyon dolar), ABD (368 milyon dolar), Malezya (273 milyon dolar) ve Brezilya (231 milyon dolar) oldu. Bu 5 ülkeden yapılan ithalat, toplam ithalatın %54,9’unu oluşturdu.

Türkiye’nin en fazla ithalat yaptığı ilk 2 ülkenin, şu anda savaşta olan Rusya ve Ukrayna olması dikkat çekti. Bu 2 ülkeden yapılan ithalat, toplam ithalatın %36,4’ünü oluşturdu.

İthalatta öne çıkan ürünler Rusya için buğday, ham ayçiçeği yağı ve arpa; Ukrayna için buğday, dane mısır ve arpa; ABD için soya fasulyesi, etilen glikol ve DDGS (kurutulmuş damıtık tahıl ve çözünür maddeleri) oldu.