Online alışverişte yeni dönem başlıyor
Türkiye’de 2019’da 136 milyar TL olan e-ticaret hacmi 2021’de üçe katlanarak 381 milyara çıkarken, bu yıl da 615 milyar liraya ulaşılması bekleniyor. Bu rakamın neredeyse üçte biri pazaryeri denilen platformlardan geliyor. Sayıları 10’u geçmeyen pazaryerleri (online alışveriş platformları) son dönemde haksız rekabet ve tekelleşme şikayetleriyle gündemden düşmüyor. Pazaryerleri, vatandaşların ilgisi arttıkça, malını bu platformlar aracılığıyla satmaya çalışan KOBİ’lere yüksek komisyon ücreti uygulamaya başlıyor. Kendi ürünlerini üretip, onları platformda öne çıkaran e-ticaret pazaryerleri, diğer satıcıları saf dışı bırakıyor. Birçok sektöre giren pazaryerleri, tüketiciyi tamamen kendine bağlıyor. Böylece, ürünün ya da hizmetin fiyatında tek belirleyici oluyor. Platformları kullanan tüketicilerin bilgilerini ticari amaç için kullanıyorlar. Hatta öyle ki, bu veriler kimi zaman üçüncü kişilere satılabiliyor.
ÜRÜNÜNÜ SATANA HAKSIZLIĞA SON!
Ticaret Bakanlığı, e-ticaret sektörünün dengeli büyümesi ve haksız rekabetin önlenmesi amacıyla önemli kriterler belirledi. Bu çerçevede, platformlarda satış yapan KOBİ’lerin hakları güvence altına alınacak.
Satıcılar sadece bir e-ticaret pazaryerine mahkum bırakılmayacak. Satıcının, farklı platformlardan satış veya reklam yapması kısıtlanırsa bu haksız ticaret sayılacak.
PARAYI 5 GÜNDE ÖDEYECEK
E-ticaret pazaryerlerinde ürününü satmaya çalışanlar, parasını almak için uzun süre beklemeyecek. Mal veya hizmet satışının ödemesi, sipariş alıcıya ulaştıktan sonra 5 gün içinde eksiksiz yapılacak. Yapmayan platforma 10 bin TL’den az olmamak üzere idari para cezası verilecek. 30 güne kadar süre aşımında da ödemezse ceza 2 katına çıkacak. Satıcı kampanyalı mal veya hizmet satışına zorlanamayacak.
Satıcı ile ticari ilişki aracılık sözleşmesiyle belirlenecek. Pazaryeri satıcıyla yaptığı sözleşmeyi tek taraflı değiştiremeyecek. Kamu kurumlarına veya adli mercilere başvuruda bulunan satıcının sıralaması değiştirilemeyecek, tavsiye sisteminde geriye düşürülemeyecek, hizmeti kısıtlanıp ticari misilleme yapılamayacak.
SİTEDEKİ KONTROLÜ KENDİSİ YAPACAK
E-pazaryeri, platformda malını satan satıcı ile tüketiciden elde ettiği verileri rekabet ederken kullanamayacak. 1 yılda 10 milyar TL’nin üzerinde satış yapan online platformlar, satıcılar tarafından sunulan içeriği, mal veya hizmetle ilgili mevzuata aykırı hususları tespit için kontrol ekibi oluşturacak. Bu ekibin incelemelerini bakanlığa rapor edecek. Ekip oluşturmayan platforma 100 bin TL’den az olmamak üzere bir yıllık satış tutarının on binde 5’i kadar ceza kesilecek.
Sözleşmede yoksa veya yazılı onayı alınmadıysa satıcının marka veya işletme adını kullanarak pazarlama ve tanıtım faaliyeti yapamayacak. Pazaryerlerinin ödeme hizmetleri, kargo ve lojistik faaliyetlerine sınırlama getirilecek. Bakanlık, satışa aracılık eden şirketlerin toplam indirim tutarının üst sınırını, mal ve hizmet sektör ve kategorileri itibarıyla belirleyebilecek.
REKLAMA DA İNDİRİME DE ÇEKİDÜZEN
E-ticaret pazaryerlerinde reklam ve indirimlere de işlem hacmine göre sınırlama getirilecek. Bir önceki yıl net işlem hacminin; 30 milyar TL’si için binde 15’ten fazla reklam harcamasına izin verilmeyecek. Eğer işlem hacmi 30 milyar TL’den fazlaysa 60 milyar TL’ye kadar olan kısım için binde 15’e ilave olarak, otuz milyar Türk lirasını aşan kısmın binde 10’u, 60 milyar Türk lirasını aşan kısmın ise binde 5’inden fazla reklam harcaması yapılamayacak.
Aynı oranlarda indirimlere de çekidüzen gelecek. Bu tutarlar, TÜFE’ye göre artırılabilecek. Bunlara uymayan satıcı ve aracıya üst sınırı yüzde 10’undan az olmayan şekilde sınırı aşan tutarın 10 katı para cezası verilecek.
HEM HİZMET HEM MAL SATIŞI YAPILAMAYACAK
E-ticaret pazaryerleri hem hizmet hem de mal satışı yapan yerler olamayacak. Turizm, eğitim, sağlık, sigortacılık, danışmanlık, kültür, sanat, eğlence, spor ve istihdam hizmeti sektörleri ile gayrimenkul ve otomotiv sektörlerinin bir veya birkaçına aracılık hizmeti sunan, başka bir sektörde aracılık faaliyetinde bulunamayacak. Aykırılığı devam ettirene 10 milyon TL ceza kesilecek. Erişim engeli de getirilebilecek.
E-TİCARET FONU GELİYOR
E-ticarete aracılık eden platformların 1 yıllık net işlem hacimlerinden belirli bir pay alınarak, KOBİ’lerin e-ticaret faaliyetlerinin geliştirilmesi amacıyla kullanılacak. İşlem hacmi, 1 yılda 30 milyar ile 60 milyar TL arasındaysa, 30 milyarı aşan kısmın yüzde 1’i, 60 ila 75 milyar TL arasındaysa, yüzde 1’e ilave olarak 60 milyarı aşan kısmı için yüzde 5’i, 75 milyar TL’nin üzerindeyse aşan kısım için yüzde 30’u oranında elektronik ticaret payı tahsil edilecek. Bu tutarlar TÜİK’in açıkladığı TÜFE’ye göre artırılacak.
Cumhurbaşkanı bu tutarları dörtte birine kadar artırmaya veya azaltmaya yetkili olacak. Hesaplanan payı, e-ticaret pazaryerleri bağlı olduğu vergi dairesine, İkinci ayın 20’nci günü akşamına kadar beyan edip, ayın sonuna kadar ödeyecek. Süresinde beyan etmeyen veya eksik beyan edene bir ay süre tanınacak. Tahakkuk süresine kadar faiz uygulanacak. Gecikme faizi de aynı süre içinde ödenecek. Bu payı şirketler gider olarak gösteremeyecek. Payın hesaplanmasında yurtdışı satışları dikkate alınmayacak. Şirketler payı ödediklerine dair belgeyi bakanlığa bir ay içinde sunacak. Sunmayana 30 gün süre verilecek. Yine yerine getirmezse 10 milyon TL para cezası kesilecek. Bu da 30 günde ödenmezse erişim engeli getirilebilecek.
ORTAKLIK YAPISINDAKİ DEĞİŞİKLİĞİ BİLDİRMEYENE CEZA
E-ticaret pazaryerleri bağımsız denetim şirketlerince hazırlanan faaliyet ve denetim raporunu, yönetim ve organizasyon yapısını, finansal tablolarını bakanlığa gönderecek. Ortaklık yapısında yüzde 3’ten fazla değişiklik olursa 30 gün içinde bakanlığa bildirecek. Süresinde bildirmeyene 100 bin TL ceza kesilecek.
HER YIL ORTALAMA % 65 BÜYÜYOR
Türkiye’de de e-ticaret hacmi her yıl ortalama yüzde 65 büyüyor. 2019’da 136 milyar TL olan e-ticaret hacmi, 2021’de 381 milyar TL oldu. Bu hacmin yüzde 28’i önde gelen e-ticaret pazar yerlerinde gerçekleşen satışladan oluşuyor. Bu yıl yüzde 65 artışla 615 milyar TL’ye yükselmesi bekleniyor. E-ticaret pazar yerlerinde 472 bin 604 işletme faaliyet gösteriyor. Bunların yüzde 74’ü yalnızca bir, 12’si iki, 6’sı üç ve 3’ü dört pazar yerinde satış yapıyor.
TAKLİT ÜRÜN SATIŞINA ENGEL
E-ticaret pazaryerleri, tüketicilerin verilerini kullanıp, haksız rekabet edemeyecek, satıcılar arasında ayrım gözetmeyecek. Platformlarda taklit ürün satışı ve hukuka aykırı içerikler engellenecek. Taklit ürün satışı yapıldığına dair şikâyet gelirse onu platformundaki satıcıya bildirecek, ürünü yayından kaldıracak. Üç defa satışını durdurduğu firmanın sözleşmesini feshedecek. Sözleşmesi feshedilen satıcıya 2 yıl aracılık hizmeti sunmayacak.
ÖZEL UZMANLA DENETİM
E-ticaret platformlarında her türlü denetimi yapmaya Ticaret Bakanlığı yetkili olacak. Bakanlık, özel uzmanlık ve teknik bilgi gerektiren konularda gerekirse dışarından uzman görevlendirecek. Bu denetim ekibi e-ticaret pazaryerlerinden her türlü bilgi, belge ve defterleri isteyip, inceleyebilecek. Bakanlık, vatandaşları canından bezdiren istenmeyen SMS, e-posta ya da sesli aramaları gönderen kişilerin bilgilerini de Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’ndan alabilecek.
AĞIR CEZAİ YAPTIRIMLAR YOLDA
– Pazaryeri platformda satılan içeriğin hukuka aykırılığından haberdarsa bunu yayından kaldıracak ve kamu kuruluşlarına bildirecek. Bildirmeyene 100 bin TL’ye kadar idari para cezası kesilecek.
– Aracılık sözleşmesinde olmamasına veya satıcının beyanı bulunmamasına rağmen o markayı kullanıp tanıtım faaliyeti yapan platform 100 bin TL’ye kadar para cezası verilecek.
– Aracılık sözleşmesinde satıcı aleyhine tek taraflı değişiklik yapan platform 100 bin TL’ye kadar para cezası ödeyecek.
– Ticaret Bakanlığı’nın rekabet şartlarını korumaya dönük tedbirlerini uygulamayana 10 bin ila 100 bin TL arasında, denetimcilere bilgi belge sunmayana da 20 bin ila 50 bin TL arasında ceza kesilecek.
– Platformdaki satıcının satış verilerini bedelsiz taşıyıp, bunlardan elde ettiği verileri erişim sağlamayan pazaryerine her bir satıcı için 500 bin TL ceza kesilecek.
– Satıcının fiyatını tek taraflı değiştirip, kampanyaya zorlayan pazaryerine 500 bin TL ceza verilecek.
– Satıcının verilerini rekabette kullanan platforma net satışının yüzde 10’u kadar para cezası verilecek.
-Satışına aracılık etmediği halde bir malı promosyon olarak sunan platforma her aykırılık için 100 bin TL’den az olmamak üzere satışının onbinde biri kadar para cezası verilebilecek Elektronik ticaret ortamları arasında erişim imkânı sunmayan plaftorma 10 milyon TL ceza kesilebilecek.
– Pazaryeri, satıcıya ayrımcılık yaparsa ve ticari faaliyetini bozucu, taraf olmayacağı bir uygulamaya zorlarsa 100 bin TL ceza alacak.
– Satıcının başka kanaldan reklam yapmasını, aynı yada farklı malı sunmasını kısıtlayan birinden mal teminine zorlayan platforma 250 bin TL ceza kesilecek.
– Kamu kurumlarına veya adli mercilere başvurdu’ diye satıcının online sitedeki sıralamasını geriye düşüren platforma 300 bin TL ceza verilecek.
