Rakamlar ve gerçeklerle yağ krizi: Rusya’nın ambargosu mu?
ALTAN SANCAR
altansancar@diken.com.tr
Türkiye, Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinin ardından ayçiçeği yağı krizini konuşmaya başladı. Marketlere akın eden yurttaşlar, zam ve ‘yağ kıtlığı’ iddiaları sonrası bol miktarda yağ stoku için kuyruklar oluşturdu. Peki, yağ krizinin altında ne gibi nedenler yatıyor? Konunun tarafları ne diyor? Krizde Rusya’nın nasıl bir rolü var? Diken, tüm bu soruların cevaplarını sizler için derledi
Türkiye, yılda 900 bin ton civarında ayçiçeği yağı tüketimine sahip. Ülkenin kendi kaynaklarıyla üretim ise bu tüketim oranının sadece yarısını karşılamaya yetiyor. Kişi başına yıllık ayçiçeği yağı tüketimi ortalama 40 litreyi bulan Türkiye’nin, ülkede yetişen ayçiçeğinden elde ettiği yağ miktarı 400-450 bin ton dolaylarında. Geriye kalan miktar ise ithalatla karşılanıyor.
Ayçiçeği tarlaları ne durumda?
Tarım ve Orman Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı’nın Haziran 2021’de hazırladığı Ayçiçeği Raporu’na göre, Türkiye’de 2020/2021 sezonunda ayçiçeği ekim alanı bir önceki sezona göre yüzde 3,2 oranında azalarak 728 bin hektar oldu. Yani ekilen alanlar giderek azalıyor.
Öyle ki rapora göre, 2020 yılında Türkiye yağlık ayçiçeği ekim alanı 650 bin hektardı. Ekilen iller Tekirdağ (42 bin hektar), Edirne (90 bin hektar), Adana (60 bin hektar), Kırklareli (77 bin hektar) ve Konya’ydı (66 bin hektar). Bu alanlar yağlık ayçiçeği ekiminin büyük bölümünü oluşturuyordu.
Türkiye hangi ülkelerden ne kadar yağ ithal ediyor?
Tarım ve Orman Bakanlığı Tarımsal Ekonomiyi Araştırma Enstitüsü verilerine göre 2020-2021 sezonunda Türkiye, dünya ayçiçeği ithalatının yüzde 32,4’üyle ilk sırada yer aldı. Türkiye’den sonra ikinci sırada yüzde 27,8’le Avrupa Birliği (AB) var.
Türkiye, 2020-2021 sezonunda ayçiçeği ithalatının yüzde 50,6’sını Rusya’dan, yüzde 14,6’sını Ukrayna’dan, yüzde 11,5’ini Bulgaristan’dan, yüzde 7,5’ini Moldova’dan, yüzde 6,3’ünü Romanya’dan gerçekleştirdi.
2021-2022 yılında Rusya ve Ukrayna’nın payının yüzde 70’e ulaşması bekleniyor.
Türkiye’nin yağ stokları yeterli mi?
Sorunun cevabını Bitkisel Yağ Sanayicileri Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Tahir Büyükhelvacıgil’in, 2 Mart 2022 tarihinde Ticaret Bakanlığı İthalat Genel Müdürlüğü’ne gönderdiği yazıdan verelim:
“Malumlarınız olduğu üzere bir süredir devam eden Rusya – Ukrayna çatışmasında ülkemizin kayıpları her geçen gün daha ileri seviyeye çıkmaktadır. Mevcut durumda Bitkisel yağ sektörü diğer gıda sektörlerine göre çok daha stratejik duruma gelmiştir. Ülkemizin stokları, market rafları dâhil mart sonu veya nisan ortasına kadar yetecek düzeydedir. Hali hazırda sektörümüzün Rusya ve Ukrayna siparişli 15-16 adet gemisi Karadeniz limanlarında beklemektedir.”
Zamların gerekçesi nedir?
Yağ Sanayicileri Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Tahir Büyükhelvacıgil’in yazısından devam edelim:
