Gençler tarıma yönelmiyor, sektör yaşlanıyor… Konu bir toplantıda masaya yatırıldı ama çiftçiler karamsar

Tarımda çalışan nüfus yaşlanırken genç sayısı da sürekli azalıyor. Geçen hafta bu konuda yapılan bir toplantıda çözüm yolları konuşuldu. Sektördeki isimler, sadece gençler için değil deneyimli üreticiler için de işlerin zor olduğunu iddia etti.

Son yıllarda önemi en çok anlaşılan sektörlerin başında tarım ve hayvancılık geliyor.

Pandemiyle birlikte sanayide ve teknolojide gelişme yaşansa bile yeterli ve sağlıklı gıdaya sahip olunmaması ya da temin etmekte sorun yaşanılması çok şey ifade etmediği gerçeği ortaya çıktı.

Stratejik sektörlerden biri olarak görülen tarım aynı zamanda önemli bir istihdam alanı.

Ancak son yıllarda Türkiye’de tarımdan geçinen kişi sayısı gittikçe azalıyor.

Tarımda çalışan insan sayısı yıllar içinde azaldı
Çiftçi sayısı düşüyor

Ziraat Mühendisleri Odası Başkanı Baki Remzi Suiçmez’in verdiği bilgilere göre Çiftçi Kayıt Sistemi’ne (ÇKS) kayıtlı çiftçi sayısı 2017’de 2 milyon 100 bin civarındaydı. Ancak bu yıldan sonra veriler resmi olarak açıklanmadı.

Suiçmez, “Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı’nın (TEPAV) SGK ile İŞKUR’un 2020 yılı ekim ayı verilerini değerlendirerek oluşturduğu İstihdam İzleme Bülteni’ne göre, bu sayı 2020 Ağustos’unda 1 milyon 803 bine düştü. Bu sayı dışında kayıt dışı çalışan yaklaşık 2-2,5 milyon eklenirse tarım sektöründe çalışan 3,8 – 4,5 milyon arası bir sayı var. Bu rakamı bilmemek bile aslında kabul edilemez bir durum” dedi.

Türkiye’de köyde yaşayan nüfus yüzde 7’lere inerken genç sayısı da gittikçe azalıyor
Tarımın gençleşmesinin önündeki engellerden biri de köylerdeki sosyal hayatın zayıflığı

Suiçmez, dana önce Independent Türkçe’ye yaptığı açıklamada, sadece kayıtlı çiftçi sayısının azalmadığını aynı zamanda çiftçilikle uğraşan genç sayısının da düşüşün olduğunu vurgulayarak şunları söylemişti:

Genç çiftçilerin köylere dönmesi için sadece kazanması yetmiyor. Bunun için köyde sosyal yaşamın ve sağlık hizmetlerinin de yeterli olması, gelişmesi lazım. Örneğin köyde kalmayıp ilçede bile kalacaksa o ilçede sinema, tiyatro vb gibi sosyal etkinliklerin ve hayatın olması gerek. Sosyal yaşamın zayıf olduğu yerlerde gençleri artık tutmak kolay değil. Hem ekonomik sıkıntı hem de toplumsal sosyal faaliyetler açısında yetersizlik varken bizim ülkede tarımın gençleşmesi çok zor. Öyle farklı meslek sektörlerinden insanlar, her yıl ekim gerektirmeyen meyve bahçesi gibi işlere yönelse bile bu tek başına çözüm değil.

Suiçmez’in dile getirdiği gibi tarımda en büyük sorun sektörde çalışan kesimin yaşlanması ve genç nüfusun bu işten uzak durması.

Gençlerin tarıma yönlendirilmesi için teşviklerin önemli olduğu kaydedildi
Tarım sektörünün nasıl gençleştirileceği toplantıda tartışıldı

Tarımın geleceği için risk yaratan bu sorun geçtiğimiz 23 Aralık 2021 günü yapılan bir toplantının gündem maddeleri arasındaydı.

İnsani Gelişme Vakfı’nın (İNGEV), Sabancı Üniversitesi İstanbul Politikalar Merkezi’nin işbirliğiyle yapılan ve ActHuman Sosyal Kapsama İnisiyatifi’nin 4. yılında yeşil iş ve yeşil ekonomiyi merkezine alan “İstihdamdan Üretime İklim Politikalarına Entegrasyon” konulu toplantıda tarımın nasıl gençleştirilebileceği de konuşuldu.

İNGEV Başkanı Vural Çakır, Sabancı Üniversitesi İPM Direktörü Prof. Dr. Fuat Keyman’ın konuşmacı olduğu toplantıda MEF Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Nazlı Karamollaoğlu, yapılan çalışmalara dair raporu açıkladı.

Avrupa’daki teşvikler incelenerek, Türkiye’ye uyarlanmalı

Gerek toplantıda konuşulanlara dair bilgi almak, gerekse söz konusu konudaki görüşlerini dinlemek için Karamollaoğlu’nu aradık.

Karamollaoğlu, öncelikle toplantıda gençlerin tarımdan uzaklaşmasının Avrupa’da da bir sorun olduğunu bu nedenle öncelikli olarak bu ülkelerde gençlerin tarıma kazandırılması için yapılan teşviklerin incelenmesi ve benzerlerinin Türkiye’de de uygulanmasının özendirici olabileceği konusunda bir görüş birliğine varıldığını söyleyerek sözlerine başladı.

Gençlerin tarıma yönelmesinde temel sıkıntılardan biri olan kırsal bölgelerde sosyal yaşamın yeterli olmamasına önlem olarak Karamollaoğlu, öncelikle büyükşehirlerin çevrelerindeki illerde gençlere yönelik özendirici uygulamalara ağırlık verilebileceğini kaydetti.

genççiftçiler.jpg
Gençlerin tarıma yönelmesi için sektörün para kazandıran bir işe dönüşmesi gerektiği kaydedildi / Fotoğraf: AA

“Tarım para kazanılır bir iş haline gelirse tekrar geri göç başlayabilir”

Karamollaoğlu, yapay zeka ile tarımı birleştiren uygulamaların da yapılan teşviklerin de gençler açısından sektörü cazip hale getirebileceğini belirterek, “Madenciliğin yaygın olduğu ancak sonlanmak üzere olduğu yerlerde de gençler yeni bir iş sahası olarak tarıma yönlendirilebilir. Sonuçta bugün insanların köyden kente gelmesinin en önemli nedeni tarımın karlı bir meslek olarak görülmemesi. Tarım para kazanılan bir iş haline gelirse tekrar geri göç başlayabilir” şeklinde konuştu.

“Bu süreçte gençler tarıma yönelmez”

Tarımla uğraşan ya da yakından takip eden isimlere göre tarımda gençleşme mümkün mü?

Eskişehir’in Mahmudiye ilçesine bağlı Hamidiye köyünde yaşayan ve çiftçilikle uğraşan 28 yaşındaki Serdar Yılmaz, bu konuda karamsar olanlardan.

“Bu süreçte gençler tarıma yönelmez” diyen Yılmaz, “Çünkü gübre, ilaç maliyetleri yüzde 200 arttı. Girdi maliyetleri çok yüksek” dedi.

Tarımda destek alabilmek için öncelikle garanti olarak gösterilebilecek traktör ve tapulu tarla olması gerektiğini söyleyen Yılmaz, bu şartlar altında tarım ve hayvancılığın pek de avantajının kalmadığını savundu.

“Hibe programı düzenlenebilirse yönelim olabilir”

Yılmaz, buna karşın “Benim düşüncem halihazırda köylerde olan imkanı olmayan veya köye dönmeyi düşünen gençler için herkese eşit olacak şekilde ödemesi kolay, geri ödemeli kredi yada takibi yapılacak şekilde bir hibe programı düzenlenebilirse yönelim olabilir” diye konuştu.

“İster genç ister yaşlı olsun var olan çiftçi nüfusunun bile üretime devam etmesi imkansız hale geldi”

Kayseri’nin Pınarbaşı ilçesine bağlı Karakuyu köyünde yaşayan 47 yaşındaki Abidin İnci de konuyla ilgili görüşlerini paylaştı.

Hacettepe Üniversitesi Tarih Bölümü mezunu İnci, 12 yıldır köyde çiftçilik yapıyor.

İnci de gençlerin tarıma yönelmesinin dışında tarımın kendisinin çok ciddi sorunlarla boğuştuğunu kaydederek şöyle dedi:

Gençlerin tarıma yönelmesi için ülke genelinde ne yapılacağını bilmem. Ancak kendi yaşadığım yerden bir örnek vereyim. Küçük üretici olan insanların çoğu üretimden çekildi. Bu şartlarda ister genç, ister yaşlı olsun var olan çiftçi nüfusunun bile üretime devam etmesi imkansız hale geldi. Yaşadığım yer 1500 – 1600 rakımlı. Normalde suyun olmadığı yere büyük endüstriyel patates üreticileri geldi ve toprakları ele geçirdi. Yani çiftçilerin elindeki toprakların büyük bir kısmı el değiştirdi. Bir nevi çiftçiler topraksız kaldı. İster genç, ister yaşlı olsun üretici giderleri kaldıracak durumda değil. Önce tarım para kazanılacak bir alana dönüşsün ki sonrasında sosyal hayatı, köyleri yeniden canlandırmayı düşünebilelim. Ama şu an ki var olan iflas etmiş bir yapıda ister genç ister yaşlı ister kadın olsun istihdam yaratmak zor. Hangi yöreye giderseniz gidin durum farklı değil.

“Gençleri tarıma yönlendirmeye çalışan projeler asıl sorunu görmeyen şekilsel projeler”

Son olarak Ziraat Mühendisleri Odası Başkanı Baki Remzi Suiçmez’in görüşlerine tekrar başvurduk.

Suiçmez, gençlerin tarıma nasıl yönlendirilmesi hususunda bugünkü şartların pek de uygun olmadığı görüşünde.

“Geçmiş yıllarda ‘Genç Çiftçi’ projesi hayata geçirilmişti sonra ‘Uzman Eller’ diye bir proje devreye sokuldu” diyen Suiçmez, “Gençlere 100 bin lira hibe verilen bir proje hayata geçirildi. Ancak bunların hepsi asıl sorunu görmeyen şekilsel projeler. Geçmişteki projelerin hiçbiri başarılı olmadı olma şansı da yok. Çünkü buralarda kendilerine yakın olan insanlara yönelik seçici yönlendirmeler vardı. Böylesine bir ortamda tarımın gençleşmesinin en önemli koşulu üretimde insanların önünü görebilmesi ve kar ederek bunu ekonomik faaliyet olarak sürdürmesidir. Bunun dışında gençleştirme projeleri boş” ifadelerini kullandı.