Erdemli Muzu Artık Coğrafi İşaretli
Türkiye’de muz klonlarının morfolojik ve moleküler karakterizasyonu ile ilgili ilk ve en önemli çalışma 2011 yılında Prof. Dr. Sezai Ercişli danışmanlığında, Filiz BAYSAL tarafından yapılan yüksek lisans tez çalışmasıdır.
Bu çalışmaya göre, Türkiye’de yetiştiriciliği yapılan bazı önemli muz klonları Dwarf Cavendish, Grand Nain, Erdemli Yerli ve Gros Michel (Azman)dır.
Dört temel muz klonu arasında, Erdemli Yerli Klonu “musa paradisiaca sapientum”a ait yerli klon iken, Grand Nain, Dwarf Cavendish ve Gros Michel(Azman) türleri ise musa acuminata ve musa balbisiana’ın melezlemesi ile ortaya çıkmış türlerdir.
Bu çalışmalar göstermiştir ki; morfolojik verilerden elde edilen soyağacına göre, Erdemli Yerli Muz klonu diğerlerinden kesinlikle farklı bir tür olarak gelişmiştir.
İşte bu özelliği Erdemli Muzu’na coğrafi işaret yolunu açmıştır. Nihayet Erdemli Ticaret Odası Başkanlığı ve Erdemli İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü tarafından 2019 yılında yapılan başvuru üzerine Erdemli Muzu coğrafi işaretli bir ürün olarak tescil edilmiştir.
Erdemli Muzu’nu diğer muzlardan ayıran temel özellikler nelerdir?
En önemli özelliği soğuğa dayanıklılığı nedeniyle, örtü altı gereksinimi olmadan, dört-beş gövde bir arada ocak şeklinde yetiştiriciliğinin yapılmasıdır. Sera ve ekipman maliyetleri düşünüldüğünde, örtü altı gereksinimi olmadan yapılan muz üreticiliğinin ne büyük avantajlar sağladığı hemen anlaşılır.
Sera tarzı üretim aslında tarımın vazgeçilmezi haline gelmişse de, yerkürenin yüzeyinden salınan kızıl ötesi ışınımının bir bölümü, uzaya kaçmadan önce çoğunluğu alt atmosferde (troposfer) bulunan ışınımsal olarak etkin sera gazlarınca emilir ve sonra tekrar salınır. Atmosferdeki gazların gelen güneş ışınımına karşı geçirgen, buna karşılık geri salınan uzun dalgalı yer ışınımına karşı çok daha az geçirgen olması nedeniyle; Yerküre beklenenden daha fazla ısınır ve seraların iklim değişikliği gibi olumsuzluklara önemli katkısı olur. Bu anlamda bölgemizde yapılan örtü altı muz yetiştiriciliğinin yerine açık alanda daha düşük maliyetlerde Erdemli Muzu yetiştirmek suretiyle, bölgesel iklim değişikliği ile için yapılacak mücadeleye katkı sağlanabilir.
Erdemli Muzu’nun bitki boyu uzun, meyve boyu kısa, meyve eni geniştir. Erdemli Muzu’nun meyve izi güçlü, meyve kabuk rengi koyu sarı, meyve kabuk kalınlığı orta, meyve uç şekli dar boğazlı, meyve bükülmesi azdır. Erdemli Muzu doku kültürü ile, tohumla, yumru parçasıyla ve dip sürgünleri ile üretilir. Muz bahçesi olarak genellikle kuzeyi kapalı, soğuktan korunmuş yerler seçilir. Erdemli Muzu, genel olarak güneye bakan, hafif eğimli yerlerde iyi gelişir.
Erdemli Muzu’nun fiziksel özellikleri
Verim (Kg/Da.)2500-3000Tarak sayısı(adet) 8-10
Gövde yüksekliği (cm) 320-342
Gövde çevresi (cm) 67-85
Parmak uzunluğu (cm) 14-17
Hevenk ağırlığı (kg) 8,14-9,97
Yaprak ayası uzunluğu (cm) 180-187
Hevenk uzunluğu (cm) 76-88
Hevenk genişliği (cm) 39-45
Hevenk kalınlığı (cm) 39-43
Kabuk kalınlığı (mm) 3.45-3.70
Meyve kabuk rengi Koyu sarı
Meyve uç şekli Dar boğazlı
Erdemli Muzu doku kültürü ile, tohumla, yumru parçasıyla ve dip sürgünleri ile üretilir. Bölgede genellikle fide üretimi, muzların toprakaltı yumrusundan çıkan dip sürgünleriyle yapılır. Muz bahçesi olarak genellikle kuzeyi kapalı, soğuktan korunmuş yerler seçilir. Genel olarak güneye bakan, hafif eğimli yerlerde iyi gelişir. Meyve dikimi iklim durumuna göre mart-mayıs ayları arasında 4×4 m, 4×5 m, 5×5 metre mesafe ile ocak şeklinde ve her ocakta 3 ile 5 bitki olacak şekilde dikilir. Fidanlar yeni kurulacak muz bahçesine dikilmeden önce bahçe girişinde ilaçlı su havuzunda en az bir saat kadar bekletilerek, kök bölgesindeki nematodların ölmesi sağlanır. Anadan ayrıldığı yara yerlerinin hastalık yapmaması, çürümemesi için uygun bir sistemik fungusitle ilaçlanır.
Erdemli Muzu’nun su ihtiyacı için ayda en az 100 mm yağış veya sulama gerekir. Sulama genellikle damla sulama ile düşük akışlı ve düşük basınçta yapılır. Diğer bir sulama yöntemi ise alttan yağmurlama yöntemidir. Muz bitkileri arasına tek sıra halinde serilen damlama hortumu kalınlığında bir hortum ve bu hortum üzerine belirli aralıklarla yerleştirilmiş 30-40 cm yükseklikte toprağa gömülü çubuklar ve çubukların üzerinde mini fıskiyeler şeklinde yapılan sulama şeklidir.
Erdemli Muzu gübrelemesinde potasyum çok önemli bir besin maddesi olup özellikle hevenk oluşumu ve gelişiminde etkilidir. Yılda ortalama 1500 kg/da potasyum uygulaması yapılmalıdır. Gübre kullanımı toprağın zenginliğine göre değişebilir. İz elementler yapılacak toprak tahliline ve yapraktaki eksiklik belirtilerine göre verilir.
Hasat olgunluğuna gelen muzlar 3/4 oranında dolgunlaştığında kabuk rengi koyu yeşilden açık yeşil renge döner. Salkımda taraklar birbirine yaklaşır.Hermafrodit ve erkek çiçekler kurur ve dökülür. Hasattan sonra muzların renklerinin sararması için sarartma ve olgunlaştırma işlemi, ısı ve gaz yalıtımı yapılmış, havalandırma sistemleri bulunan sıcaklık ve nem ayarı yapılabilen özel tasarlanmış odalarda yapılır.
