Enflasyon 24 yılın zirvesinde: 73,5
Fiyat artışları mayısta piyasa beklentilerin altında kaldı. Yüzde 5’e yakın artması beklenen TÜFE, aylık yüzde 2,98 atış gösterdi. Yıllık enflasyon yüzde 73,5 ile 24 yılın zirvesine çıkarken, ÜFE-TÜFE makası 58,7 puan ile rekor seviyeye yükseldi. Bu arada TÜİK, mayıs ayı itibariyle madde sepeti yayımlamayı bıraktı.
Enflasyon, mayıs ayında piyasa beklentilerinin altında gelirken, genele yayılan güçlü fiyat artışları devam etti. TÜİK verilerine göre; mayıs ayında yüzde 5’e yakın artması beklenen TÜFE, aylık yüzde 2,98 artış gösterdi. TÜFE yıllık yüzde 69,97’den yüzde 73,5’e yükselirken, açıklanan veri ekonomistlerin yüzde 77 yükseliş beklentilerinin oldukça altında kaldı. TÜFE beklentilerinden sapma gösterse de 1998 yılı Ekim ayından bu yana en yüksek seviyeye ulaşmış oldu. Üretici fiyatlarında yıllık yüzde 132,2 artış yaşanırken, ÜFE-TÜFE arasındaki makas 58,7 puan ile rekor seviyeye ulaştı. Mayıs enflasyonuyla birlikte Türkiye, dünyanın en büyük 20 ekonomisinde açık ara en yüksek enflasyona sahip ülke oldu. Türkiye’nin ardından ikinci sırada uzun süre ekonomik kriz ile mücadele eden Arjantin var. Ülkede enflasyon yüzde 51,3 seviyesinde.
En fazla katkı ulaştırmadan
Aylık enflasyon artışında gıda, ulaştırma ve konut ana kalemlerindeki katkılar öne çıktı. Ayrıca, gıda fiyatlarındaki seyir ve ithal ürün fiyatlarındaki artışla da lokanta ve ev eşyası sektörü enflasyonu yukarı çeken diğer kalemler oldu. Aylık bazda artışın en yüksek olduğu ana gruplar; yüzde 6,53 ile alkollü içkiler ve tütün, yüzde 6,15 ile eğlence ve kültür, yüzde 5,47 ile lokanta ve oteller oldu. Mayıs ayında yıllık bazda en yüksek artış 107,62 ile ulaştırmada yaşandı. Sepette yüzde 25 ağırlığı olan gıda ve alkolsüz içeceklerde artış ise yüzde 91,63. Fiyatı en çok artan üçüncü ana grup da yüzde 82,08 ile ev eşyası. Ulaştırma grubu TÜFE’ye 0,61 puan ile en yüksek katkı yapan grup olurken, gıda grubu 0,45 puan, otel ve restoran grubu 0,38 puan, konut grubu 0,32 puan, ev eşyası grubu ise 0,29 puan katkı sağladı. Yıllık bazda ise gıda grubu TÜFE’ye 23,12 puan ile en yüksek katkı yapan grup olurken, ulaştırmadan 16,22 puan, konut grubu 9,56 puan geldi.
Çekirdek enflasyonda yeni rekor
Çekirdek enflasyon aylık bazda hız kese de yükseliş eğilimi devam ediyor. Piyasalarda en fazla izlenen özel kapsamlı TÜFE C endeksi, aylık bazda yüzde 3,44 arttı. Endeks, nisan ayında yüzde 4,5 artmıştı. Çekirdek enflasyonda yıllık artış ise yüzde 55,7 olan piyasa beklentisinin de üzerinde kalarak yüzde 52,37’den yüzde 56,04’e yükseldi ve böylece yeni rekor görüldü.
Paket tur fiyatları yüzde 71 arttı
Mayısta fiyatı en fazla artan ürün yüzde 71,04 paket turlar oldu. Geçen ay paket turlardaki fiyat artışını yüzde 14,98 ile hava yolu ile yolcu taşımacılığı, yüzde 14,16 ile tereyağı, yüzde 13,91 ile çocuk giyim ücreti izledi. Mayısta fiyatı en çok artış gösteren diğer ürünler arasında yüzde 12,52 ile taze meyveler, yüzde 12,1 ile peynir, yüzde 11,58 ile taze süt, yüzde 11,49 ile oteller, pansiyonlar ve diğerleri, yüzde 10,88 ile çay ve diğer demlendirilen içecek çeşitleri ve yüzde 9,18 ile ev ile ilgili temizlik malzemeleri yer aldı. Geçen ay en fazla fiyat düşüşü ise yüzde 23,78 ile sebzede oldu. Bunu yüzde 13,13 ile yumurta, yüzde 3,15 ile elektrikli küçük ev aletleri, yüzde 1,91 ile likid hidrokarbonlar, yüzde 1,9 ile diğer büyük ev aletleri ürünleri takip etti.
Üretici fiyatları hız kesmedi
Üretici fiyatları yüzde 7,7 artış beklentilerine karşın mayısta aylık yüzde 8,76 arttı. Yıllık Yİ-ÜFE mayısta yüzde 121,8’den yüzde 132,16’ya çıkarak, 1995’ten bu yana en yüksek seviyeyi gördü. Üretici fiyatları mayıs ayında, aralık ayına göre yüzde 51,43, on iki aylık ortalamalara göre ise yüzde 80,38 artış gösterdi. Madencilik ve taşocakçılığında yüzde 133,49, imalatta yüzde 115,18, elektrik, gaz üretimi ve dağıtımında yüzde 360,3 ve su temininde yüzde 70,02 artış yaşandı. Ana sanayi gruplarının yıllık değişimleri; ara malında yüzde 122,21, dayanıklı tüketim malında yüzde 83,41, dayanıksız tüketim malında yüzde 106,82, enerjide yüzde 300,16 ve sermaye malında yüzde 79,08 artış olarak gerçekleşti.
Son zamlar, haziranda yansıyacak
Haziran ayında hem maliyet enflasyonu etkisi hem de yapılan zamların etkisiyle, yıllık orandaki yükselişin devam etmesi bekleniyor. Ekonomistler alkollü içecek ve tütünlere gelen ÖTV zammının haziran ayına yaklaşık 0,5 oranında yansımasını bekliyor. Tera Yatırım Baş Ekonomisti Enver Erkan, son dönemde yapılan doğalgaz, elektrik ve benzin zamlarının etkisinin haziran enflasyonu içerisinde görüleceğini belirterek, şu değerlendirmeyi yaptı: “Doğalgaz konut tarifesindeki yüzde 30’luk artış haziran enflasyonunu 0,46 puan etkilerken, elektrik konut tarifesindeki yüzde 15’lik artış 0,35 puan yukarı yönlü etki yapacaktır. Böylece, doğalgaz ve elektrik zamlarının haziran ayı enflasyonu üzerindeki toplam etkisi doğrudan 0,81 puan olacak.”
Prof. Dr. Özatay ‘ivme kaybı’na dikkat çekti
Enflasyon verilerini DÜNYA’ya değerlendiren Prof. Dr. Fatih Özatay, TÜFE’nin beklenti altında gelmesinin dikkat çekici olduğunu belirterek, yıllık artışın da ivme kaybettiğine işaret etti. Özatay, “Yıllık TÜFE aralıkta kasıma göre 15 puan arttı. Ocakta 13, nisanda 9, mayısta 3,5. Bu veriler ‘Enflasyon zirveye doğru mu yaklaşıyor?’ sorusunu akıllara getiriyor. Ancak sadece mekanik bakışla yaklaşmadan; ÜFE, uluslararası piyasalar ve kurdaki gelişmeler takip edildiğinde bu bakışın tamamen doğru olmayabileceğini de gözden kaçırmamak lazım” değerlendirmesini yaptı. Enflasyonla mücadele edilmediğini, bunun için topyekun hareket edilmesi gerektiğini vurgulayan Özatay, şöyle devam etti: “Eylülde 8 lira olan kur bugün 16’nın üzerinde. İki kat artış her şeye yansıyor. Maliyet enflasyonu ile mücadele edebilmek için kur artışını durdurmak ve tersine çevirmek gerek. Enflasyonu kalıcı olarak düzeltmek için de; faiz kararlarına karışılmaması, TCMB’nin bağımsız olması, maliye politikasında döviz endeksli gelir garantilerinin mutlaka gözden geçirilmesi, KKM’den çıkılması, döviz cinsinden borçlanmaktan vazgeçilmesi, Hazine’nin döviz riskini azaltılması, kamu bankalarının ucuz kredi açmaya zorlanmaması, adil bağımsız bir hukuk sistemi olması, Türkiye’nin risk primini düşürecek yapısal reformların devreye sokulması şart.”
TÜİK, madde sepeti yayımlamayı bıraktı
TÜİK, TÜFE verilerinin Eurostat tarafından talep edilmeyen bazı alt dağılımlarını mayıs itibariyle yayımdan kaldırdı. ‘Madde sepeti ve ortalama fiyat’ artık tablolarda yer almayacak. Değişiklikle 400’den fazla kalemin tek tek ortalama fiyatı ve değişimi artık görülemeyecek. Bunun yerine 100’den fazla kalemin endeks olarak değişimleri gösterilecek. TÜİK’in yaptığı değişiklik öncesi motorin benzin otogaz gibi ayrı ayrı fiyat değişimlerini izlemek mümkündü. Değişiklik sonrası ise “kişisel ulaştırma araçlarının işletimi kalemi” altında değişikliklerin sonucunda oluşan bir endeks görülebilecek.
