Balık yerken dikkat! Sahtesi ile karşı karşıya olabilirsiniz

Bugün sizi çok ilginç bir konu ile tanıştıracağız; balıkta sahtecilik! Dünya genelinde yapılan araştırmalar, restoran, market ve balıkçılardan alınan bazı balıkların sahte etiketlendiğini söylüyor. Peki Türkiye? Gelin bu konuya daha yakından bakalım…
Balıkta sahtecilik aslında uzun zamandır dünya çapında bir sorun olarak karşımıza çıkıyor. Deniz ürünleri, genellikle karmaşık tedarik zincirleri aracılığıyla uluslararası alanda en çok ticareti yapılan gıda ürünleri arasında yer aldığından, sahte etiketlemeye karşı oldukça savunmasız.

30’dan fazla ülkedeki restoranlar, balıkçılar ve süpermarketlerden alınan 9 binden fazla deniz ürünü örneği üzerinde yapılan yakın tarihli 44 çalışma, ürünlerin yaklaşık % 36’sının yanlış etiketlendiğini ortaya koydu. Kısacası siz X balığı yediğinizi sanıyorsunuz ama aslında Y balığını yiyor olabilirsiniz.

Yanlış etiketleme oranı ülkelere göre ayrıldığında ise Birleşik Krallık ve Kanada, % 55 ile en yüksek yanlış etiketleme oranına sahip oldu. Bu ülkeleri % 38 oran ile ABD izledi.

Bazen deniz ürünü kullanılmıyor bile!

Çalışmalar, balıkların genelde aynı ailedeki farklı türler olarak satıldığını söylüyor. Mesela, pahalı bir köpek balığı türü adı altında daha az popüler olan köpek balığı türü satılıyor. Satıcılar bunu genelde ‘pahalı’ olan yerine ‘ucuz’ olan türü satarak daha fazla kâr elde etmek amacıyla yapıyor.

Daha da ilginci bazı yemeklerde deniz ürünlerinin hiç kullanılmaması. Buna Singapur’da satılan karides toplarını örnek gösterebiliriz. Yapılan çalışmalar sonucunda, ülkede karides topu olarak satılan yiyeceğin sık sık domuz eti içerdiği, ürünün içeriğinde yok denecek kadar az miktarda karides olduğu görüldü.

Balıkta sahtecilik restoranlarda da yaygın

100’den fazla bilim insanı, 23 ülkedeki toplam 180 restorandan sipariş edilen deniz ürünü örneklerini topladı. Her bir örnek tek tek incelendi ve ardından menüdeki isimlerle karşılaştırıldı. Sonucunda ise her üç restorandan birinin yanlış etiketlenmiş deniz ürünü sattığı ortaya çıktı.

Orfoz balığı en sık yanlış etiketlenen ürünler arasında liste başı olurken bu balığı levrek, dil balığı, sarıkanat orkinos ve mavi yüzgeçli orkinos izledi.

Balık yerken dikkat Sahtesi ile karşı karşıya olabilirsiniz
Peki ya Türkiye?

Tüm bu araştırmaları ve çıkan ilginç sonuçları okuyunca akıllara şu soru geliyor; Türkiye’de de balıksatışında ve servisinde sahtecilik yapılıyor mu?

İstanbul Balık Satıcıları Esnaf Odası Yönetim Üyesi Kenan Balcı bu soruya, “Bazen yapılabiliyor” cevabını veriyor.

Balcı, “Balıkta sahtecilik ülkemizde şu şekilde yapılıyor; mesela palamuta çok benzer bir balık olan tombik var. Tombik balığını palamut diye satan ya da servis eden yerler var. Aynı şekilde sardalyayı çinekop diye satan ve servis eden yerler de bulunuyor. Kırsal bölgelerde ise sardalyanın küçüğü Marmara hamsisi diye satılabiliyor” diyor.

Örneklerin çoğaltılabileceğinden bahseden Kenan Balcı, “Mesela bir levrek vardır bir de kaya levreği ya da bazı bölgelerde bilinen adı ile eşkına vardır. Kaya levreğinin kilosu 60-80 TL arasında değişir. Levreğin kilosu ise 130-150 TL arasındadır. Bazı balıkçılar, marketler ve restoranlar levrek yerine kaya levreği satarak fazladan kâr elde etmeyi amaçlayabiliyorlar” ifadelerine yer veriyor.

Antalyada şok iddia: Balon balığı mezgit diye satılıyorAntalya’da şok iddia: Balon balığı ‘mezgit’ diye satılıyor!
‘Türkiye şanslı bir ülke’

Tüm Restoranlar ve Turizmciler Derneği Başkanı Ramazan Bingöl, gıda sektöründe aklımıza gelebilecek her alanda sahtecilikler yapılabildiğini, bu durumun deniz mahsullerinde de olabildiğinin altını çiziyor. Bingöl, Türkiye için ise şunları söylüyor:

“Ülkemiz 3 tarafı denizlerle çevrili taze balık çeşidi ve türü konusunda şanslı bir yerde. Türkiye’de balığın gerek marketlerde gerekse de restoranlarda tüketilmesi konusunda bir sorun yaşanmıyor ve balık sahteciliği diyebileceğimiz bazı söylentiler kulağımıza gelse de net olarak rastlamadık. Taze balık satın aldığınızda parlaklığından, kokusundan, canlılığından kalitesi ve tazeliği belli oluyor zaten. Özellikle balık halleri ile pazarlarda alınan balıklar evde güvenle tüketilebilir.”

Balık yerken dikkat Sahtesi ile karşı karşıya olabilirsiniz
Sağ eldeki uskumru sol eldeki kolyoz
Sahte balığı nasıl anlayacağız?

Balık Satıcıları Esnaf Odası Yönetim Üyesi Kenan Balcı, tüketicilere “Sahte balığı vatandaşın fark etmesi biraz zor olabilir. Benim tavsiyem çok olan, o dönem denizden bol çıkan ve fiyatı uygun olan balığın tercih edilmesi yönünde. Çünkü çok çıkan balık mevsim balığıdır ve mevsim balıklarında sahtecilik olmaz” önerisinde bulunuyor.

“Sahte balık konusunu aydınlatabilmek için öncelikle şu detayı vermek lazım. Dünya medyasında çıkan haberlerde sahtecilikten kasıt, benzer balıkların bilerek veya bilmeyerek karıştırılması olayıdır” diyen Tüm Restoranlar ve Turizmciler Derneği Başkanı Ramazan Bingöl, tüketiciye araştırmalarını öneriyor.

Bingöl, “Örnek vermek gerekirse uskumru ile kolyoz balıklarını yan yana getirdiğimizde bile çok zor ayırt edebiliriz. Onu da balıktan iyi anlayanlar yapabilir. Uskumrunun kilosu 30 TL ise kolyoz balığı 100 TL’dir. Bu konuda iyi bir balık tüketicisi olmamız ve balıklara yönelik iyi bir araştırma yapmamız istediğimiz balığın yerine başka bir balık tüketmemizin önüne geçecektir” ifadelerine yer veriyor.

Bunlara dikkat! Birbirine en çok benzeyen balıklar

Levrek – kaya levreği
Sardalya – çinekop
Sardalyanın küçüğü – Marmara hamsisi
Tirsi balığı – lüfer
Vatoz – kalkan
İthal uskumru – palamut
Tombik – palamut
Kızılkanat – mercan balığı
Yazılı tombik – torik
Kolyoz – uskumru