Türkiye’nin Buğday Hamlesi: Küresel Piyasalar İçin Yeni Bir Dönem
Türkiye’nin 21 Haziran’dan itibaren en az Ekim ayına kadar buğday ithalatını durduracağını açıklaması, dünya tarım piyasalarında adeta bir deprem etkisi yarattı. Peki, bu kararın arkasında ne var? Ve bu karar, küresel buğday piyasalarını nasıl etkileyecek?
Öncelikle, bu kararın arkasındaki nedenlere bir bakalım. Türkiye, buğday üretiminde kendine yeten bir ülke olma yolunda büyük adımlar atıyor. Hasat baskısı nedeniyle düşen küresel fiyatlar, yerli üreticileri zor durumda bırakıyordu. Hükümet, yerli buğday üreticilerini koruma amacıyla bu kararı aldı. Yani amaç, küresel fiyat dalgalanmalarından bağımsız bir yerli piyasa oluşturmak.
Ancak bu kararın sadece Türkiye için değil, küresel piyasa için de önemli sonuçları olacak. Türkiye, dünya buğday ithalatında en büyük beş ülkeden biri. Yıllık ortalama 10 milyon ton buğday ithal eden Türkiye, buğday tedarikçileri için büyük bir pazar. Özellikle Rusya ve Ukrayna, Türkiye’nin en büyük buğday tedarikçileri arasında yer alıyor.
2023/24 sezonunun ilk yedi ayında Türkiye, 6.45 milyon ton buğday ithal etti. Bunun %83’ü Rusya’dan, %14’ü ise Ukrayna’dan geldi. Türkiye’nin ithalatı durdurması, bu ülkelerin buğdayını nereye satacağı sorusunu gündeme getiriyor. Avrupa pazarları, buğday fiyatlarında yaşanan dalgalanmalar nedeniyle zaten hassas bir durumda. Türkiye’nin bu hamlesi, Avrupa buğday piyasalarını daha da zorlayabilir.
Diğer yandan, Türkiye’nin buğday ithalatına %130 oranında vergi uygulaması, ithal buğdayın maliyetini artırdı. Ancak buğdayın un veya makarna olarak işlenip ihraç edilmesi durumunda bu vergi sıfırlanıyor. Türkiye, dünya un ihracatında lider ve en büyük makarna ihracatçılarından biri. 2018’den bu yana sadece ithal buğdaydan yapılan ihracata izin veriliyordu. Şimdi ise 21 Haziran’dan 15 Ekim 2024’e kadar yerli buğdaydan yapılan un ihracatına da izin verilecek.
Peki, bu kararın küresel etkileri ne olacak? Rusya’dan gelen buğday arzı, 2024’ün ilk aylarında fiyatları zaten düşürmüştü. Türkiye’nin ithalatı durdurması, Rusya ve Ukrayna buğdayının Avrupa pazarında daha fazla rekabet etmesine yol açabilir. Bu da fiyatlar üzerinde baskı yaratacaktır. Ancak Rusya ve Ukrayna’daki mahsul büyüklükleri de bu denklemi değiştirebilir. Daha küçük mahsuller, arzı azaltarak bu etkinin şiddetini hafifletebilir.
Türkiye’nin buğday ithalatını durdurma kararı, sadece yerli üreticileri koruma amacı taşımıyor. Aynı zamanda küresel buğday piyasalarında yeni bir dönemin habercisi. Önümüzdeki aylarda, bu kararın etkilerini daha net göreceğiz.
Kaynak:ajans tarım
