Mevsimlik işçinin hakları nelerdir?

Yaz sezonuyla birlikte mevsimlik işlerde çalışan işçiler işbaşı yapmaya başladı. Peki mevsimlik işçilerin kıdem tazminatı hakkı var mıdır? Yıllık izin kullanabilirler mi? İşe iade davası açma hakları bulunuyor mu? Fazla çalışmalar için denkleştirme nasıl yapılır? Habertürk’ten Ahmet Kıvanç, mevsimlik işçilerin haklarını yazdı.

Faaliyetlerin yaz aylarında yoğunlaştığı turizm sektöründe sezon açılışıyla birlikte işçiler çalışmaya başladı. Yargıtay uygulamalarına göre yılın belirli dönemlerinde çalışılan işler mevsimlik iş olarak kabul ediliyor. Mevsimlik işlerde iş sözleşmeleri belirli süreli veya süresiz olabilir. Belirli süreli sözleşmeler, sezonun bitimiyle kendiliğinden sona erer. Belirli süreli sözleşmenin kendiliğinden sona ermesi durumunda işçiye ihbar ve kıdem tazminatı ödenmez.

Sözleşme bir sezonluk olmakla birlikte işçi ertesi yıl da sezonluk olarak çalıştırılırsa artık sözleşme belirli süreli olmaktan çıkar, süresiz sözleşmeye dönüşür.

Belirsiz süreli sözleşmeler sezon bitiminde askıya alınır ve yeni sezon başlangıcında tekrar işlerlik kazanır. İşveren belirsiz süreli sözleşme ile işe aldığı işçiye ilk sezon bitiminde ertesi yıl çalıştırmayacağını yazılı olarak bildirdiğinde de ihbar ve kıdem tazminatı yükümlülüğü doğmaz. Çünkü kıdem tazminatına hak kazanabilmek için işçinin en az bir yıl çalışması gerekir. İşveren ihbar yükümlülüğünü ise aylar önce bildirimde bulunmak suretiyle yerine getirmiş sayılır.

Belirsiz süreli işe alınan işçiye ilk sezon bitiminde fesih bildiriminde bulunulmadığı halde ikinci sezonda işe başlatılmazsa iş akdi işverence feshedilmiş sayılır. İş akdini feshetmiş sayılan işverenin ihbar tazminatı ödemesi gerekir.
İşveren yeni sezonda işçiye çalışma çağrısında bulunduğu halde işçi işe başlamazsa iş akdini işçi feshetmiş olur. İş akdini kendisi fesheden işçi ihbar ve kıdem tazminatı alamaz.

YILLIK İZİN HAKLARI OLMAZ

İş Kanunu’nun 53. maddesine göre, bir yıldan az süren mevsimlik veya kampanya işlerinde çalışan işçilere, kanunun yıllık ücretli izin hükümleri uygulanmaz.

Niteliği itibarıyla mevsimlik iş olmadığı halde yıl içinde aralıklı çalıştırılan işçinin mevsimlik işçi gibi gösterilmesi hukuken geçerli sayılmıyor. Aralıklı çalıştırılan işçiler, 12 aylık toplam çalışmanın ardından yıllık ücretli izin kullanmaya hak kazanırlar.

MEVSİMLİK İŞÇİNİN İHBAR VE KIDEM TAZMİNATI NASIL HESAPLANIR?

Kanuna göre kıdem tazminatı, çalışılan her yıl için 30 günlük brüt ücret üzerinden ödenir. İhbar tazminatı ise çalışma süresi 6 aydan az olan işçide 2 hafta; 6 aydan 1.5 yıla kadar süren işçide 4 hafta; 1.5 yıldan üç yıla kadar süren işçide ise 6 hafta üzerinden hesaplanır. Üç yıldan fazla çalışan işçi için ise 8 haftalık ücret tutarında ihbar tazminatı ödenir.

Beş yıl süreyle her sezonda 7 ay çalışan bir işçinin kıdem tazminatı, 2 yıl 11 ay çalışmış gibi hesaplanır. Bu durumda 2 aylık brüt ücret + bir aylık brüt ücretin 12’de 11’i ödenir. Bu şekilde çalışmış işçinin son ücreti brüt 6 bin lira ise 17.500 lira kıdem tazminatı alır. İşçi ayrıca 8 haftalık da ihbar tazminatına hak kazanır.

Mevsimlik işçilerin kıdem tazminatının hesabında fiilen çalıştığı dönemler dikkate alınır. Sezon arasında sözleşmenin askıda olduğu süreler kıdem tazminatı hesabına dahil edilmez.

Mevsimlik işçi, sezon bitiminde aynı işverenin başka işyerlerinde çalıştırılırsa, kıdem tazminatı hesaplanırken bu süreler de dikkate alınır.

İŞE İADE DAVASI AÇMA HAKKI VAR MI?

Belirsiz süreli iş sözleşmesi ile çalışan veya belirli süreli sözleşmesi peş peşe yapıldığı için belirsiz süreli sözleşmeye dönüşen mevsimlik işçiler, en az 6 ay çalışmak ve işyerinde en az 30 işçi bulunması şartıyla İş Kanunu’nun iş güvencesi haklarından yararlanabilirler. Bu durumda, sezon başında işe başlatılmadığı için iş akdi işverence feshedilen işçiler önce arabulucuya başvurmak suretiyle işe iade davası açabilirler.

MEVSİMLİK İŞÇİ İŞSİZLİK MAAŞI ALABİLİR Mİ?

Mevsimlik işçiler, son 3 yılda en az 600 gün çalışmak ve son 120 gün hizmet akdi bulunması koşuluyla, işsizlik maaşı alabilirler. Mevsimlik işçinin işsizlik maaşı alma hakkı, iş akdinin feshedildiği tarihte başlar. İş akdi sezon sonunda askıya alınan işçiler SGK’ya (19) koduyla bildirilir. Bunların sözleşmesi feshedilmeyip, askıya alınmış olduğundan, sezon arasındaki dönemde işsizlik maaşı alamazlar. İş akdi feshedilen mevsimlik işçinin SGK’ya bildirimi (04) koduyla yapılır. Bu durumda işçiye işsizlik maaşı ödenir.

Sözleşmenin askıda olduğu iki sezon arasındaki dönemde iş akdinin sona erdirildiğinin belgelenmesi halinde de işsizlik ödeneğinden yararlanma hakkı doğar.

TURİZM ÇALIŞANLARININ FAZLA ÇALIŞMALARINDA DENKLEŞTİRME NASIL YAPILIR?

İşçi ve işveren haftada 45 saati aşmamak üzere çalışma planı yapabilir. Çalışma süresinin 45 saati aşması halinde fazla çalışma ücreti ödenmesi gerekir. Taraflar isterlerse fazla çalışılan süreler için denkleştirme yoluna gidebilirler. Turizm sektöründe denkleştirme işlemi 4 ayda yapılabilir. Toplu iş sözleşmesiyle bu süre 6 aya kadar çıkartılabilir.