Çiftçilere yapılan tarımsal destekleme ödemelerinden kesilen yüzde 4 verginin kaldırılma öyküsü

Erdoğan Sağlam
Maliye, tarımsal destek ödemelerinin doğrudan gelir desteği ve alternatif ürün ödemesi niteliğinde olmadığını düşünüyor. Bu nedenle tarımsal destek ödemeleri üzerinden yüzde 4 vergi kesintisi yapılması gerektiği görüşünde. Peki, nedir bu doğrudan gelir desteği ve alternatif ürün ödemesi?

Gelir Vergisi Kanunumuza göre, ziraî faaliyetlerden elde edilen ziraî kazançlarda vergileme genel olarak “stopaj” yani “vergi kesintisi” yoluyla yapılıyor.

Kanunda yazılı işletme büyüklüğü ölçüsünü aşan çiftçiler ile bir adet biçerdövere veya bu nitelikteki bir motorlu araca yahut on yaşına kadar ikiden fazla traktöre sahip olan çiftçilerin kazançları, gerçek usulde yıllık beyan esasına göre; diğer bütün çiftçilerin kazançları ise hasılat üzerinden stopaj yoluyla vergiye tabi tutuluyor.

Gerçek usule tabi olanlar prensip olarak işletme hesabı esasına göre “çiftçi işletme defteri” tutmak zorundalar. İsteğe bağlı olarak bilanço esasında defter tutulabiliyor. Kesilen vergiler bu mükelleflerde yıllık beyanname üzerinden hesaplanan vergiden indiriliyor.

Gerçek usule tabi olmayanlarda ise yapılan stopajlar (vergi kesintileri) nihai vergi niteliğinde. Çünkü gerçek usule tabi olmayan çiftçiler stopaja tabi tutulan kazançları için gelir vergisi beyannamesi vermek zorunda değiller. Başka gelirleri için beyanname vermek zorunda olsalar da bu gelirlerini söz konusu beyannamelere dâhil edemiyorlar.

Burada dikkatimi çeken bir şey oldu: Normalde vergi kesintisini ödemeyi yapan kişi veya kurumlar yapar. Nitekim Gelir Vergisi Kanununun vergi kesintisi ile ilgili 94. maddesinin başında, kesinti yapmak zorunda olanlar sayıldıktan sonra bunların maddede sayılan ödemeleri nakden veya hesaben yaptıkları sırada vergi kesinti yapmak zorunda oldukları belirtilmekte.

Zirai faaliyette vergi kesintisi ile ilgili 11. bentte ise çiftçilerden satın alınan ziraî mahsuller ve hizmetler için yapılan ödemelerden kesinti yapılması gerektiği belirtiliyor. Yani zirai kazançta stopaj yapma yükümlülüğü alıcıya yüklenmiş. Buna rağmen ilgili bende 4697 sayılı Kanunla eklenen alt bentle, çiftçilere yapılan doğrudan gelir desteği ve alternatif ürün ödemeleri üzerinden %0 (sıfır) oranında vergi kesintisi yapılacağı düzenlenmiş bulunuyor.

Bu düzenlemeyi iki açıdan sorunlu görüyorum:

Ortada mal veya hizmet satışı yok, doğal olarak alıcı da yok. Buna rağmen vergi kesintisi var! Uygulamada bu kesintiyi destekleme ödemesi yapan bankalar yapıyor sanırım. Bence vergi kesintisi ile ilgili bendin kurgusunda sıkıntı var.
Zirai kazançta hasılatı düzenleyen 56. maddede, çiftçiye ödenen tarımsal desteklerin gelir sayılacağına dair bir hüküm bulunmuyor. Örneğin söz konusu maddede sigorta tazminatlarının gelir sayılacağı açıkça hükme bağlanmış durumda. Böyle bir hüküm olmadan vergi kesintisi ile ilgili maddeye hüküm konularak destekleme ödemeleri gelir kabul edilemez, dolayısıyla vergi kesintisine tabi tutulamaz.
Kesinti oranı sıfır olarak belirlendiği halde neden yüzde 4 kesinti yapılıyor?

Çünkü Maliye, yapılan tarımsal destek ödemelerinin doğrudan gelir desteği ve alternatif ürün ödemesi niteliğinde olmadığını düşünüyor. Bu nedenle tarımsal destek ödemeleri üzerinden yüzde 4 vergi kesintisi yapılması gerektiği görüşünde. Tabii ki uygulama yıllarca bu şekilde yürümüş.